خالد بن عبدالرحمان عطار، راوى امامى. کنیه اش ابوالهیثم بود. طوسى (ص ۱۹۸) او را در شمار اصحاب امام صادق علیهالسلام آورده، اما توثیق نکرده است. ابن داوود حلّى (ص ۸۷) و علامه حلّى (ص ۱۳۸) به نقل از ابن عقده از ابن نمیر او را با لفظ ثقهٌ ثقهٌ توثیق کرده اند (نیز رجوع کنید به تفرشى، ج ۲، ص ۱۸۷؛ اردبیلى، ج ۱، ص ۲۹۲)
از اینرو متأخران درباره توثیق وى اختلاف نظر دارند. برخى با اعتماد به نقل ابنداوود حلّى و علامه حلّى او را ثقه (مامقانى، ج ۲۵، ص ۱۵۴ـ۱۵۵)، ممدوح (مجلسى، ص ۷۳) یا موثق (شوشترى، ج ۴، ص ۱۳۳) دانسته اند. برخى دیگر درباره این توثیق تردید کرده اند و اعتماد علامه حلّى و ابن داوود حلّى به ابن عقده و ذکر نام او در شمار موثقان را کافى ندانسته و با توجه به غیرشیعه بودن و عدم وثاقت ابن نمیر، توثیق وى را بى ثمر شمرده اند (رجوع کنید به خویى، ج ۷، ص۳۰؛ مامقانى، ج ۲۵، ص ۱۵۳، پانویس ۲، ص ۱۵۵، پانویس) و در نتیجه او را مجهول (جزائرى، ج ۳، ص ۴۴۷؛ جواهرى، ص ۲۰۶) یا ضعیف (مامقانى، ج ۲۵، ص ۱۵۵، پانویس) خوانده اند.
فرد دیگرى با همین نام و کنیه در کتب رجالى اهل سنّت ملقب به عبدى و کوفى یافت مىشود. برخى این دو را یکى تلقى کرده و ذیل یک عنوان آوردهاند (رجوع کنید به شوشترى، همانجا؛ شبسترى، ج ۱، ص۵۱۰).
از این فرد در زمره راویان ضعیف اهل سنّت یاد شده (رجوع کنید به عقیلى، سفر۲، ۸؛ ابنحِبّان، ج ۱، ص ۲۸۱؛ ذهبى، ج ۱، ص ۶۳۴) که از سماکبن حرب نقل حدیث کرده و اسحاق بن فرات مصرى شاگردش بوده است (رجوع کنید به عقیلى؛ شوشترى، همانجاها).
از آنجا که در کتب رجالى شیعه هیچیک از این جزئیات درباره خالدبن عبدالرحمان شیعى نیامده است، احتمال اتحاد این دو ضعیف به نظر مى رسد. همچنین برخى از رجالیان اهل سنّت خالدبن عبدالرحمان عطار کوفى را با خالدبن عبدالرحمان خراسانى (درباره او رجوع کنید به ابنعدى، ج ۳، ص ۳۶ـ۳۹) یکى انگاشته اند (رجوع کنید به همان، ج ۳، ص۴۰؛ ابونعیم اصفهانى، ص ۷۷؛ نیز رجوع کنید به ابن حجر عسقلانى، ج ۳، ص۹۰) که نادرست است (براى تفصیل بیشتر در این باره رجوع کنید به مِزّى، ج ۸، ص ۱۲۳، پانویس ۴).
در مورد شاگردان یا مشایخ خالد سند دقیقى در دسترس نیست، جز آنکه نام وى در زمره کسانى آمده است که از یحیى بن سَلَمه نقل حدیث کردهاند (رجوع کنید به همان، ج ۳۱، ص ۳۶۲؛ طبسى، ص ۴۳۸).
منابع:
(۱) ابنحِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ ۱۹۷۶؛
(۲) ابنحجر عسقلانى، کتاب تهذیبالتهذیب، (بیروت )۱۴۰۴/ ۱۹۸۴؛
(۳) ابنداوود حلّى، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم (بىتا.)؛
(۴) ابنعدى، الکامل فى ضعفاء الرجال، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛
(۵) ابونعیم اصفهانى، کتاب الضعفاء، چاپ فاروق حماده، مغرب: دارالبیضاء، (بىتا.)؛
(۶) محمدبن على اردبیلى، جامع الرواه و ازاحه الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم : مکتبه المحمدى، (بىتا.)؛
(۷) مصطفىبن حسین تفرشى، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸؛
(۸) عبدالنبىبن سعدالدین جزائرى، حاوى الاقوال فى معرفه الرجال، (قم )۱۴۱۸؛
(۹) محمد جواهرى، المفید من معجم الرجال الحدیث، قم ۱۴۲۴؛
(۱۰) خویى؛
(۱۱) محمدبن احمد ذهبى، میزان الاعتدال فى نقدالرجال، چاپ على محمد بجاوى، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بىتا.)؛
(۱۲) عبدالحسین شبسترى، الفائق فى رواه و اصحاب الامام الصادق علیهالسلام، قم ۱۴۱۸؛
(۱۳) شوشترى؛
(۱۴) محمدجعفر طبسى، رجال الشیعه فى اسانید السنه، قم ۱۳۷۸ش؛
(۱۵) محمدبن حسن طوسى، رجال الطوسى، چاپ جواد قیومى اصفهانى، قم ۱۴۱۵؛
(۱۶) محمدبن عمرو عقیلى، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطى امین قلعجى، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸؛
(۱۷) حسنبن یوسف علامه حلّى، خلاصه الاقوال فى معرفه الرجال، چاپ جواد قیومى اصفهانى، (قم) ۱۴۱۷؛
(۱۸) عبداللّه مامقانى، تنقیح المقال فى علم الرجال، چاپ محیىالدین مامقانى، قم ۱۴۲۳ـ ؛
(۱۹) محمدباقربن محمدتقى مجلسى، الوجیزه فى الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان ستایش، تهران ۱۳۷۸ش؛
(۲۰) یوسفبن عبدالرحمان مِزّى، تهذیب الکمال فى اسماءالرجال، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲٫
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۴