همسر امام‌حسن‌مجتبی‌علیه‌السلام که ایشان را مسموم کرد و به شهادت رساند. بنا بر نقل ابوالفرج اصفهانی (ص ۳۱) نامهای سکینه، عایشه و شَعْثاء نیز برای او گزارش شده اما وی نام صحیح او را جعده دانسته است.
از تاریخ ولادت و وفات او اطلاعی در منابع نیامده است. پدرش، أشْعَث‌بن قَیس کِنْدی (متوفی ۴۰ یا ۴۱)، از مشاهیر نخستین دهه‌های صدر اسلام و مادرش، اُمّ فَرْوَه، خواهر ابوبکر بود (ابن‌سعد، ج ۸، ص ۱۸۱). هنگام اسیرشدن أشعث در واقعه رِدَّه * در سال یازدهم هجرت، ابوبکر او را آزاد کرد و خواهر خود را به ازدواج او در آورد (واقدی، ص ۳۱۹؛طبری، ج ۳، ص ۳۳۹).
به نوشته بلاذری (ج ۲، ص ۳۶۹)، جعده با نیرنگ پدرش به ازدواج امام حسن مجتبی علیه‌السلام در آمد. گزارش ابن‌عساکر از این ماجرا، می‌رساند که او زنی زیبا بوده است (رجوع کنید به ج ۹، ص ۱۳۹). در منابع، فرزندی از جعده برای امام حسن گزارش نشده است.
عموم منابع از نقش جعده در به شهادت رساندن امام حسن یاد کرده‌اند (برای نمونه رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، همانجا؛ابن‌عبدالبرّ، قسم ۱، ص ۳۸۹؛ابن‌کثیر، ج ۸، ص ۴۷).
در بیشتر منابع شیعی آمده است که معاویه با وعده مالِ بسیار و ازدواج با یزید، جعده را تطمیع کرد تا شوهرش، امام حسن، را زهر دهد و او نیز چنین کرد و بر اثر آن امام به شهادت رسید (برای نمونه رجوع کنید به مفید، ج ۲، ص ۱۶؛ابن‌شهر آشوب، ج ۳، ص ۲۰۲؛اربلی، ج ۲، ص ۱۳۸ـ۱۳۹). به گزارش طبرِسی (ج ۲، ص ۱۳)، معاویه زهر را برای جعده فرستاده بوده است.
پس از کارگر افتادن زهر، معاویه به وعده مالی که به جعده داده بود وفا کرد، ولی به ازدواج او با یزید رضایت نداد (ابوالفرج اصفهانی، ص ۴۸) و به او گفت که می‌ترسد فرزندش، یزید، را نیز مانند حسن‌بن علی به قتل برساند ( رجوع کنید به مسعودی، ج ۳، ص ۱۸۲؛طبرسی، همانجا). بنا به نقل بعضی از منابع، سم دادن جعده به امام حسن علیه‌السلام، به تحریک و دستور یزیدبن معاویه بوده است ( رجوع کنید به ابن‌ابی‌الحدید، ج ۱۶، ص ۱۱، به نقل از مدائنی؛ابن‌کثیر، همانجا). جعده پس از زهر دادن به امام حسن علیه‌السلام، مورد لعن و نفرین حضرت قرار گرفت (قطب راوندی، ج ۱، ص ۲۴۲). شاعر شیعی، قیس‌بن عمروبن مالک، معروف به نجاشی (متوفی ح ۴۰)، در نکوهش جعده قصیده‌ای سروده است (برای متن این قصیده رجوع کنید به مسعودی، همانجا؛مزّی، ج ۶، ص ۲۵۳).
به گزارش سَخاوی (ج ۱، ص ۲۸۳) به نقل از ابن‌عبدالبرّ، جعده به سبب کینه‌ای که به امام حسن داشت، او را مسموم کرد و این دشمنی با خاندان علی علیه‌السلام در میان خانواده‌اش نیز وجود داشت، چنانکه در روایتی از امام صادق علیه‌السلام به آن اشاره شده است ( رجوع کنید به کلینی، ج ۸، ص ۱۶۷).
جعده پس از امام حسن مجتبی علیه‌السلام دو بار ازدواج کرد؛نخست با یعقوب‌بن طلحه بن عبیداللّه (بلاذری، همانجا) که برای او سه پسر به نامهای اسماعیل، اسحاق و ابوبکر به‌دنیا آورد، اسماعیل و اسحاق به هنگام حیات پدر از دنیا رفتند (ابن‌سعد، ج ۵، ص ۱۲۳). دومین بار پس از کشته شدن یعقوب‌بن طلحه (متوفی ۶۳) در واقعه حَرّه (همان، ج ۳، قسم ۱، ص ۱۵۲)، با عباس‌بن عبداللّه‌بن عباس (فرزند ارشد ابن‌عباس مشهور) ازدواج کرد و برای او پسری به نام محمد و دختری به نام قَریبه به دنیا آورد که از این دو نیز نسلی باقی نماند (همان، ج ۵، ص ۲۳۱). در گزارشها آمده که قریشیان به هنگام مشاجره با فرزندان جعده، آنان را «بَنی مُسِمَّهِ الازْواج» (فرزندان زنی که همسرانش را مسموم می‌کند) خطاب می‌کردند (رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی؛مفید، همانجاها).
منابع:
(۱) ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت [ بی‌تا. (؛
(۲) ابن‌سعد (لیدن)؛
(۳) ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نجف ۱۹۵۶؛
(۴) ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ) ۱۳۸۰/۱۹۶۰ (؛
(۵) ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
(۶) ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛
(۷) ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطّالبیین، چاپ کاظم مظفر، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۴۰۵؛
(۸) علی‌بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛
(۹) احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف ، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰؛
(۱۰) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، التحفه اللطیفه فی تاریخ المدینه الشریفه، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛
(۱۱) احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمدباقر موسوی خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم ) بی‌تا. (؛
(۱۲) طبری، تاریخ (بیروت)؛
(۱۳) سعیدبن هبه اللّه قطب راوندی، الخرائج و الجرائح ، قم ۱۴۰۹؛
(۱۴) کلینی؛
(۱۵) یوسف‌بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
(۱۶) مسعودی، مروج (بیروت)؛
(۱۷) محمد بن محمدمفید، الارشاد فی معرفه حجج اللّه علی‌العباد، قم ۱۴۱۳؛
(۱۸) محمدبن عمر واقدی، کتاب الرِدَه، چاپ محمود عبداللّه ابوالخیر، عمان ) ? ۱۴۱۱/۱۹۹۱ ].
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۰