وى دانشمند فرزانه حافظ ، ابوالفضل جلال الدّین عبدالرّحمن بن کمال الدّین ابى بکر بن محمّد سیوطى ، معروف به ابن السیوطى شافعى مصرى است که شب یکشنبه اول ماه رجب سال ۸۴۹ هـ در قاهره دیده به جهان گشود . در احاطه نسبت به علوم و فضایل ، از نوابغ عصر خود به شمار می رفت و از علوم و فنون مختلف بهره داشت و پیرامون تألیفاتى از خود به جاى گذاشت .
مى گویند تألیفات وى افزون بر پانصد جلد کتاب بوده که از رساله هاى یک ورقى و دو ورقى تا کتابهاى چند جلدى را شامل مى شده است . او در تحریم منطق نیز کتابى نگاشته است .
سیوطى مدّعی اجتهاد بود و در برخى از تألیفاتش خود را به عنوان نو آور قرن نهم معرّفى نموده است ، و همین ادّعا سبب گردیده که گرفتاریهاى فراوانى براى او پدید آید . داوودی شاگرد او مى گوید : وى دویست هزار حدیث از حفظ بوده است.
استادان
او نزد گروهی همچون :
بلقینى ،
مناوى ،
ابو عبّاس شمّنى ،
محى الدّین کافیجى ،
حافظ قاسم بن قطلو بغا ،
برهان بقاعى ،
شمس سخاوى و دیگران درس آموخته بود ،
و اساتید او در اجازه و قرائت و سماع به ۱۵۰ نفر مى رسیدند که نامشان را در معجم خود گرد
وى سحرگاه شب جمعه ۱۹ جمادى الأوّل سال ۹۱۱ هـ درگذشت و در ((حوش قوصون )) بیرون (( باب القرافه )) مصر به خاک سپرده شد .
آثار
قسمتی از تألیفات او به شرح زیر است:
- اختصار کتاب احکام السلطانیه ماوردی
- اختصار کتاب احیاء العلوم
- احیاء المیت بفضائل اهل البیت
- الاخبار المأثوره فی الاطلاء بالنوره
- الاخبار المرویه فی سبب وضع العربیه
- اخبار الملائکه آداب الفتوی
- آداب الملوک
- ادب المفرد فی الحدیث للامام البخاری
- ادب القاضی علی مذهب الشافعی
- الارج فی الفرج ارشاد المهتدین الی نصره المجتهدین
- ازاله الوهن عن مسئله الرهن
- ازهارالاکام فی اخبارالاحکام
- ازهارالعروش فی اخبارالحبوش
- الازهار الفائحه علی الفاتحه
- ازهارالفضه فی حواشی الروضه
- الازهار المتناثره فی الاخبار المتواتره
- الازهار فیما عقده الشعراء من الَاثار
- الاساس فی فضل بنی العباس
- اسباب الحدیث
- اسباب النزول موسوم به لباب النقول
- اسبال الکساء علی النساء
- الاستنصار بالواحد القهار
- اسجال الاهتداء بابطال الاعتداء الاسعاف المبطا برجال الموطا
- الاسفار عن قلم الاظفار
- التهذیب فی اسماءالذئب
- الاسئله الوزیریه
- الاشباه و النظائر فی الفروع
- الاشباه و النظائر فی النحو
- عین الاصابه فی معرفه الصحابه
- الاعتراض و التولی عمن الایحسن و یصلی
- الاعتماد والتوکل علی ذی التکفل
- اعذب المناهل فی حدیث من قال انا عالم فهو جاهل
- اعلام الاریب بحدوث بدعه المحاریب
- اعلام النصر فی اعلام سلطان العصر
- الاعلام بحکم عیسی علیه السلام
- اعیان الاعیان
- الاغضا عن دعاء الاعضاء
- افاده الخبر بنصه فی زیاده العمرونقصه
- الافتراض فی ردالاعتراض
- الایضاح فی اسرار النکاح
- الافصاح فی زوائد القاموس علی الصحاح
- الاقتراح فی اصول النحو و جدله
- الاقتناص فی مسئله التماص
- آکام العقیان فی احکام الخصیان
- الاکلیل فی استنباط التنزیل
- الفانید فی حلاوه الاسانید
- حاشیه بر شرح ابن ناظم بر الفیه موسوم به المشنف علی بن المصنف
- السیف الصقیل علی شرح ابن عقیل
- بهجه المرضیه فی شرح الالفیه
- الوفیه فی مختصر الفیه حاشیه بر تصریح خالدبن عبدالله ازهری موسوم به التوشیح شرح الفیهء عراقی
- الفیه در صرف و نحو و خط و شرح آن، الفیه او موسوم است به فریده و شرح آن (المطالع السعیده)
- القام الحجر لمن زکی ساب ابی بکر و عمر
- الماع فی الاتباع کحسن بسن فی اللغه الویه النصر
- قطف الورید که تلخیص امالی ابن درید است الامالی المطلقه
- الامالی علی القرآن
- الامالی علی الدره الفاخره
- الاناقه فی رتبه الخلافه
- ذیل بر الانباء عن قبائل الرواه تألیف عبدالبر
- الانتصار بالواحد القهار
- لب اللباب فی تحریرالانساب و آن مختصر لباب ابن اثیر و لباب مختصر انساب سمعانی است
- انشاب الکشب فی انساب الکتب
- الانصاف فی تمییز الاوقاف
- انموذج اللبیب فی خصائص الحبیب
- شواهدالافکار
- حاشیه بر تفسیر بیضاوی
- انوارالحلک فی امکان رؤیه النبی و الملک
- الوسائل، تلخیص الاوایل ابوهلال عسکری
- الاوج فی خبر عوج
- الحاوی اللفتاوی
- الحبائک فی اخبار الملائک
- الحبل الوثیق فی نصره الصدیق
- الحجج المبینه فی التفضیل بین مکه والمدینه
- حدیقه الادیب و طریقه الاریب
- مختصر آن به نام نورالحدیقه است
- شرح قصیدهء حرزالامانی در قراآت
- حسن التسبیک فی حکم التشبیک
- حسن التصریف فی عدم التحلیف
- حسن التخلیص لتالی التلخیص
- حسن السمت فی الصمت
- حسن السیر فی مافی الفرس من اسماء الطیر و آن ارجوزه ای است مشتمل بر ۳۵ اسم
- حسن المحاضره فی اخبار مصر و القاهره
- حسن المقصد فی عمل المولد
- حسن النیه فی خانقاه البیبرسیه
- الحصر و الاشاعه لاشراط الساعه
- حصول الرفق باصول الرزق
- حصول النوال فی احادیث السؤال
- مختصر اذکار نووی و شرح آن
- تحفه الابرار بنکت الاذکار
- حلیه الاولیاء
- الحمامه، و آن رساله ای است در تفسیر الفاظ متداوله
- مختصر حیاه الحیوان دمیری
- مختصر خادم الرافعی و الروضه در فروع ناتمام
- خادم النعل الشریف
- الخبر الدال علی وجود القطب و الاوتاد و النجباء و الابدال
- الخصائص النبویه و مختصر آن مسمی به انموذج اللبیب فی خصائص الحبیب
- غایه الاحسان در اسماء اعضا و صفات انسان
- داعی الفلاح فی اذکار المساء و الصباح
- الدراری فی اولادالسرای درالسحابه فی من دخل مصر من الصحابه
- الدر المنثور فی التفسیر بالماثور
- الدر المنظم فی الاسم الاعظم
- الدر النثیر فی تلخیص نهایه ابن کثیر
- تنزیه الاعتقاد عن الحلول و الاتحاد
- تنزیه الانبیاء عن تسفیه الاغبیاء
- التنفیس فی الاعتذار عن ترک الافتاء و التدلیس
- التنقیح فی مسئله التصحیح
- توحیه العزم الی اختصاص الاسم بالجر و الفعل بالجزم
- مختصر تهذیب الاسماء و اللغات نووی
- الثبوت فی ضبط الفاظ القنوت
- الثغور الباسمه فی مناقب السیده فاطمه
- ثلج الفؤاد فی احادیث لبس السواد
- شرح صحیح بخاری موسوم به التوشیح علی الجامع الصحیح ترشیح بر صحیح و آن را تمام نکرده است
- شرح صحیح مسلم موسوم به الدیباج
- قوت المغتذی علی جامع الترمذی
- الجامع الصغیر فی حدیث البشیر النذیر
- جامع المسانید
- المنتقی
- الجامع المصنف فی شعب الایمان للامام البیهقی الجامع فی الفرائض
- جر الذیل فی علم الخیل
- جزءالسلام من سیدالانام علیه الصلوه و السلام
- جزیل المواهب فی اختلاف المذاهب (ای الاربعه)
- الکوکب الساطع فی نظم جمع الجوامع در اصول فقه و شرح آن
- جمع فی الجوامع فی الحدیث
- جمع الجوامع فی النحو
- همع الهوامع
- الجمع و التفریق فی انواع البدیع
- جنی الجنان
- الجواب الاشد فی تنکیر الاحد و تعریف الصمد
- الجواب الحزم عن حدیث التکبیر جزم
- الجواب الحاتم عن سؤال الخاتم
- الجواب الزکی عن قمامه بن الکرکی
- الجواب المصیب عن اعتراض الخطیب الجواهر فی علم التفسیر الجهر بمنع البروز علی شاطی النهر
- الجیاد المسلسلات
- حاطب لیل و جارف سیل در ذکر شیوخ خویش
- الَایه الکبری فی شرح قصه الاسراء
- الباحه فی السباحه
- البارع فی اقطار الشارع
- البارق فی قطع یدالسارق
- الباهر فی حکم النبی علیه الصلوه و السلام فی الباطن و الظاهر
- بدائع الزهور فی و قائع الدهور
- البدر الذی انجلی فی مسئله الولاء
- البدور السافره فی امور الَاخره
- بدیعیه و شرح آن بذل العسجد لسؤال المسجد
- مارواه الواعون فی اخبار الطاعون
- بذل المجهود لخزانه محمود
- بذل الهمه فی طلب برائه الذمه
- برد الظلال فی تکرار السؤال
- بزوغ الهلال فی الخصال الموجب للظلال
- بسط الکف فی اتمام الصف
- بشری الکئیب بلقاء الحبیب
- بلبل الروضه، مقامه ای است در وصف مصر
- بلغه المحتاج فی مناسک الحاج
- بلوغ الامنیه فی خانقاه الرکنیه
- بلوغ المآرب فی قص الشارب
- بلوغ المآرب فی اخبار العقارب
- تأخیرالظلامه الی یوم القیامه الاساس در تاریخ آل عباس
- رفع الباس در تاریخ بنی عباس
- تاریخ الخلفاء تحفه الطرفاء باسماء الخلفاء
- تحفه المذاکر فی المنتقی فی تاریخ ابن عساکر
- تأیید الحقیقه العلیه و تشیید الطریقه الشاذلیه
- التبری من معره المعری، و آن ارجوزه ای است مشتمل بر اسماء سگ
- تبیض الصحیفه بمناقب الامام ابی حنیفه
- التثبیت عند التبییت، و آن ارجوزه ای است در ۱۷۳ بیت
- التحدث بنعم الله سبحانه و تعالی
- تحذیر الخواص من اکاذیب القصاص
- تحفه الانجاب بمسئله السنجاب
- تحفه الجلساء برؤیه الله سبحانه و تعالی للنساء
- الدره التاجیه علی الاسئله الناجیه
- الدره الفاخره دررالبحار فی الاحادیث القصار
- مختصرالدرر
- الکامنه ابن حجر
- دررالکلم و غررالحکم
- الدررالمنتثره فی الاحادیث المشتهره
- درج المعالی فی نصره الغزالی عن المنکر المتعالی
- الدرج المنیفه فی الاباء الشریفه
- دفع التشنیع فی مسئله التسمیع
- الدوران الفلکی عن ابن الکرکی
- الدیباج علی صحیح مسلم بن الحجاج
- دیوان شعر
- دیوان الخطب الذراری فی ابناء السراری
- ذم المکس
- ذم زیاره الامراء
- ذم القضاه
- ذوالوشاحین
- الرحله الفیومیه و المکیه و الدمیاطیه، الرد علی من اخلد الی الارض و جهل ان الجهاد فی کل عصر فرض
- رساله فی اسماءالمدلسین
- رساله فی الحمی و اقسامها
- رساله فی الصلوه علی النبی (ص)
- رساله فی صلوه الضحی
- رساله فی من وافقت کنیته کنیه زوجته من الصحابه
- رشف الزلال من السحر الحلال
- رصف اللال فی وصف الهلال
- رفع التعسف عن اخوه یوسف
- رفع الحذر عن قطع السدر
- رفع السنه فی نصب الزنه
- رفع شان الحبشان دفع اللباس و کشف الالتباس فی ضرب المثل من القرآن و الاقتباس
- الروض فی احادیث الحوض
- روض الاریض فی طهر المحیض
- الروض الانیق فی مسندالصدیق مختصر روض و شرح آن الروض المکلل و الوردالمعلل
- حاشیه بر روضهء نووی مسماه به ازهارالفضه
- حاشیهء صغری بر روضه الینبوع و مازاد علی الروضه من الفروع
- مختصرالروضه (ناتمام)
- نظم روضه موسوم به خلاصه و شرح آن رفع الخصاصه
- الریاض الانیقه فی شرح اسماء خیر الخلیفه
- ریح النسرین فیمن عاش من الصحابه ماه و عشرین
- تحفه الکرام باخبار الاهرام تحفه المجتهدین باسماء المجددین
- تحفه النابه فی تلخیص المتشابه
- تحفه الناسک بنکت المناسک
- تحفه النجباء فی قولهم هذا بسراً اطیب منه رطباً
- التخییر فی علوم التفسیر که بسال ۸۷۲ ه ق از آن فارغ شده است
- تذکره المؤتسی بمن حدث ونسی
- تذکره فی العربیه
- ترجمان القرآن فی تفسیر المسند
- ترجمه النووی و البلقینی
- تزیین الارائک فی ارسال نبینا صلی الله علیه و آله الی الملائک
- تزیین الممالک
- بمناقب الامام مالک
- التسمیط تشدیدالارکان فی لیس فی الامکان ان یبدع مماکان
- تشنیف الاسماع بمسائل الاجماع
- تشنیف السمع بتعدید السبع
- التصحیح لصلوه التسبیح
- التضلع فی معنی التقنع
- التطریف فی التصحیف
- تعریف الاعجم بر حروف المعجم
- التعریف بآداب التالیف
- تعریف الفئه باجوبه الاسئله المائه
- التعظیم و المنه فی ان ابوی النبی صلی الله علیه و آله فی الجنه
- التغلل و الاطفا لنار لاتطفی منتخب
- تفسیر ابن ابی حاتم
- جزء دوم تفسیر جلالین
- تفسیر فاتحه
- تفسیر فریابی و تقریب القری فی الحدیث
- تشرح التقریب و التیسیر نواوی موسوم به تدریب الراوی
- تذنیب فی الزوائد علی التقریب
- تقریر الاسناد فی تفسیر الاجتهاد
- نظم تلخیص المفتاح و شرح آن موسوم به عقود الجمان
- تمهید الفرش فی الخصال الموجبه لظل العرش
- تناسق
- الدرر فی تناسب السور التنبیه بمن یبعثه الله سبحانه و تعالی علی راس کل مائه
- تنبیه الغبی فی تنزیه ابن العربی
- وافی شرح تنبیه شیخ ابواسحاق
- مختصر تنبیه و رجوع به حسن المحاضره فی اخبار مصر و ۱۵۹ شود – القاهره صص ۱۵۴٫
عطر ولایت//سبحانی
لغت نامه دهخدا