بَرْدَعی ، ابوسعید احمدبن حسین ، فقیه حنفی و متکلّم معتزلی قرن سوم . شهرت او به سبب مناظره و مقابله با داودبن علی اصفهانی (متوفی ۲۷۰)، مرجوع کنید به سس مذهب فقهی ظاهری * است که به تضعیف این مذهب در بغداد انجامید.

از تاریخ ولادت و مراکز و مراحل تحصیل او اطلاع چندانی نداریم ، اما شهرت وی نشان می دهد که از مردم بردعه * بوده است . او در راه سفر حجّ وارد بغداد شد و در جامع بغداد در حلقه درس داوِدبن علی در بحثی فقهی بر او فائق آمد. این امر از یک سو موجب از رونق افتادن گرایش به مذهب ظاهری شد و از سوی دیگر بردعی را به اقامت در بغداد و تدریس فقه حنفی تشویق کرد.

احساس نگرانی وی از رواج مذهب ظاهری ـ که بویژه با نظریه قیاس در مذهب حنفی سازگاری نداشت ـ سبب شد که او در این شهر بماند و در جامع شهر حلقه درس تشکیل دهد (خطیب بغدادی ، ج ۴، ص ۹۹ـ۱۰۰؛ صفَدی ، ج ۶، ص ۳۳۳ـ ۳۳۴). ابوالحسن کرخی ، فقیه حنفی نامور بغداد، از شاگردان او بود (ابن ندیم ، ص ۲۶۱).

سال ورود بردعی به بغداد ثبت نشده و ظاهراً چند سال پیش از درگذشت داودبن علی بوده است . ازینرو با توجه به آنکه وی در ۳۱۷ بغداد را به قصد حجّ ترک می گوید، مدت اقامت او در این شهر دست کم پنجاه سال شده است . در همین سال ، حادثه حمله قرامطه به مکّه روی داد (ابن اثیر، ج ۸، ص ۲۰۷ـ۲۰۸) که به کشتار شمار زیادی از حاجیان ، از جمله بردعی ، در مکّه انجامید (خطیب بغدادی ، ج ۴، ص ۱۰۰؛ صفدی ، ص ۳۳۴؛ قرشی حنفی مصری ، ج ۱، ص ۶۶ـ۶۷؛ تمیمی ، ج ۱، ص ۳۴۲؛ ابن عماد، ج ۲، ص ۲۷۴ـ۲۷۵؛ ذهبی ، ج ۲، ص ۱۷۴).

بردعی کتابی به نام مسائل الخلاف نیز نگاشته بوده که موضوع آن موارد اختلاف نظر حنفیان و شافعیان بوده است (سزگین ، ج ۱، جزء ۳، ص ۹۱؛ زرکلی ، ج ۱، ص ۱۱۵).

منابع :

(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت ۱۳۸۵ـ۱۳۸۶/۱۹۶۵ـ۱۹۶۶؛
(۲) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹؛
(۳) ابن ندیم ، کتاب الفهرست ، چاپ رضا تجدد، تهران ۱۳۵۰ ش ؛
(۴) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیه فی تراجم الحنفیه ، ج ۱، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۵) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(۶) محمدبن احمد ذهبی ، العبرفی خبرمن غبر ، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴؛
(۷) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت ۱۹۸۶؛
(۸) فرجوع کنید به اد سزگین ، تاریخ التراث العربی ، نقله الی العربیه محمود فهمی حجازی ، ج ۱، جزء ۳، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۹) خلیل بن ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ج ۶، چاپ س . دیدرینغ ، ویسبادن ۱۳۹۲/۱۹۷۲؛
(۱۰) عبدالقادربن محمد قرشی حنفی مصری ، الجواهر المضیئه فی طبقات الحنفیه ، حیدرآباد دکن ۱۳۳۲٫