حبیب‌اللهى ، ابوالقاسم، متخلص به نوید، شاعر و استاد دانشگاه مشهد. وى در ۱۳۲۰/ ۱۲۸۱ش در مشهد متولد شد. پدرش میرزا محمد، متخلص به حبیب، از شاعران معروف خراسان در زمان خود بود. میرزا محمد کوچک‌ترین پسر حاج میرزا حبیب خراسانى* بود.
مادرِ ابوالقاسم نیز فرزند حاج میرزا نصراللّه مجتهد، متخلص به فانى، شاعر و مجتهد بزرگ مشهد، بود (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ۱۳۶۳ش، پیشگفتار محمد حبیب‌اللهى، ص نه؛ گلشن آزادى، ص ۲۰۱ـ ۲۰۲، ۵۷۸). در واقع، شاعرى در خاندان حبیب‌اللهى موروثى بود.
حبیب‌اللهى تحصیلات ابتدایى را در مدرسه رحیمیه مشهد به پایان رساند و پس از آن به تحصیلات قدیم روى آورد. مقدمات زبان عربى، مطول، مُغنى و کتب دیگر را نزد استادان آن زمان فراگرفت. زبان فرانسه را نیز پس از فراگرفتن مقدماتى مختصر نزد معلم، پیش خود تکمیل کرد، به شکلى که بر آثار کلاسیک این زبان احاطه یافت (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ۱۳۶۳ش، همان پیشگفتار، ص سیزده، پانزده؛ محمد حبیب‌اللهى، ص ۱۵۶).
پس از تأسیس دانشکده معقول‌ومنقول در مشهد (۱۳۳۷ش)، حبیب‌اللهى استاد آن دانشکده گردید و سپس در دانشکده ادبیات مشهد استاد کرسى ادبیات عرب شد (گلشن آزادى، ص ۵۷۹) و پس از هفده سال همکارى با دانشگاه مشهد، با رتبه استادى بازنشسته شد (ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ۱۳۶۳ش، همان پیشگفتار، ص شانزده).
کتاب او با عنوانِ تاریخ ادب عربى عصر جاهلى (مشهد ۱۳۴۶ش) و سلسله مقالات وى با عنوان «مضامین مشترک در عربى و فارسى یا ترجمه شعر به شعر» در مجله دانشکده ادبیات مشهد (شماره‌هاى بهار و تابستان ۱۳۴۹ش، زمستان ۱۳۵۰ش و تابستان ۱۳۵۲ش) و نیز مقالات دیگر وى درباره شاعران و نویسندگان عرب، نشانه تبحر و استادى او در زبان عربى است.
وى در تیر ۱۳۲۵ به نخستین کنگره نویسندگان ایران دعوت شد و قطعه شعرى به نام «غم میهن» خواند (رجوع کنید به ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ۱۳۲۶ش،ص۱۱۸ـ۱۱۹)؛ حضور او در این کنگره نشان می‌دهد که وى در زمان خود شاعرى شناخته شده بوده است.
زبان شعر او در عین استوارى و فصاحت، ساده و روشن است و گاه به زبان گفتگو نزدیک می‌شود. تأثیر شاعران سبک خراسانى در شعر او کاملا محسوس است. وى در بیشتر قالبهاى سنّتى، به‌ویژه قصیده و مثنوى و قطعه، شعر سروده، اما تبحر او در سرودن قطعه‌هاى اجتماعى و اخلاقى است (یوسفى، ص ۲۳۴، ۲۳۷).
رحلت
وى از فعالان انجمنهاى ادبى مشهد بود (آینده، سال ۶، ش ۹ـ۱۲، ص ۹۳۰) و مهدى اخوان ثالث، از شاعران معاصر خراسانى، او را استاد خود شمرده است (ص ۳۷۸). حبیب‌اللهى در ۲۸ آذر ۱۳۵۹ در مشهد درگذشت (آینده، همانجا). در ۱۳۶۳ش مجموعه اشعار و مقالاتش با نام ارمغان نوید به کوشش فرزندش، محمد حبیب‌اللهى، با مقدمه غلامحسین یوسفى در اصفهان منتشر شد.
منابع :
(۱) آینده، سال ۶، ش ۹ـ۱۲ (آذر ـ اسفند ۱۳۵۹)؛
(۲) مهدى اخوان ثالث، ترا اى کهن بوم و بر دوست دارم، تهران ۱۳۷۰ش؛
(۳) ابوالقاسم حبیب‌اللهى، ارمغان نوید: مجموعه مقالات و اشعار استاد ابوالقاسم حبیب‌اللهى (نوید)، به کوشش محمد حبیب‌اللهى، اصفهان ۱۳۶۳ش؛
(۴) همو، «غم میهن»، در نخستین کنگره نویسندگان ایران، تیر ماه ۱۳۲۵، تهران ۱۳۲۶ش؛
(۵) محمد حبیب‌اللهى، «یادى دیگر از ابوالقاسم حبیب‌اللهى (نوید)»، آینده، سال ۷، ش ۱ و ۲ (فروردین ـ اردیبهشت ۱۳۶۰)؛
(۶) علی‌اکبر گلشن آزادى، صد سال شعر خراسان، به کوشش احمد کمالپور، مشهد ۱۳۷۳ش؛
(۷) غلامحسین یوسفى، یادداشتها : مجموعه مقالات، مقاله ۲۴: «یادى از استاد نوید»، تهران ۱۳۷۰ش.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۲
