فقیه و عالم قرن چهاردهم . وی در تهران به دنیا آمد (امین ، ج ۵، ص ۲۱۴). از تاریخ تولدش اطلاعی در دست نیست . او پس از آشنایی با مقدمات و سطوح ، همراه استادش آخوندملاعلی دماوندی ، و همدرسش سیدعزیزاللّه تهرانی به نجف (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۳، ج ۴، ص ۳۷۹) و پس از چند سال به سامرا رفت و از شاگردان خاص میرزامحمدحسن مجددشیرازی (میرزای شیرازی ) شد.

تهرانی پس از نیل به درجه اجتهاد در زمان حیات میرزا، در حوزه به تدریس سطوح عالی پرداخت . همچنین تصدی امور مدرسه میرزای شیرازی را در سامرا، در زمان حیات وی ، به عهده داشت (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴، ج ۱، قسم ۱، ص ۴۵۴ـ ۴۵۵؛ همو، ۱۳۶۲ ش ، ص ۱۳۱).

تهرانی در ۱۳۱۴ از عتبات به تهران بازگشت اما ناسازگاری او با ارکان حکومت قاجار موجب شد که به مشهد برود (گلپایگانی ، ص ۳۳۰). وی در مشهد به تدریس فقه و اصول پرداخت . در بحثهای او بسیاری از فضلا و مدرّسان حوزه مشهد حاضر می شدند (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴، ج ۱، قسم ۱، ص ۴۵۵).

برخی از شاگردان وی این اشخاص بودند:

سیدحسین موسوی معروف به ادیب بجنوردی ،

ملامحمدعلی فاضل خراسانی ،

میرزا علی اکبر نوغانی و

سیدمحمدباقر رضوی (مدرس رضوی ؛ ۱۲۷۰ـ۱۳۴۲) صاحب شجره طیبّه که از وی اجازه روایت داشته است (مدرس ، ص ۲۴۹، ۳۰۲، ۳۰۸؛ فاضل خراسانی ، مقدمه آشتیانی ، ص ۶۷؛ امین ، ج ۹، ص ۱۸۵).

تهرانی از مقبولیت عامه برخوردار بود و در کنار درس و بحث ، امام جماعت مسجد گوهرشاد بود (آقابزرگ طهرانی ، همانجا).

رحلت

وی در ۴ رمضان ۱۳۲۵ در مشهد درگذشت (همانجا) و در صُفه قوام شیرازی به خاک سپرده شد (مؤتمن ، ص ۴۲۶).

آثار

تهرانی ، منتخبی از رساله عملیه فارسی وحید بهبهانی معروف به مَتاجِر را که مطابق با فتاوی میرزای شیرازی شده بود، به عربی ترجمه کرد (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۳، ج ۱۹، ص ۵۹).

همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی را از اول «بیع » تا آخر «خیارات » تحریر نمود (همان ، ج ۴، ص ۳۷۶). احتمالاً رساله فی الکبائر ، که در باره گناهان کبیره است ، از آثار اوست (فاضل ، ج ۲، ص ۸۹۵).

منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعه الی تصانیف الشیعه ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۲) همو، طبقات اعلام الشیعه ، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر ، مشهد ۱۴۰۴؛
(۳) همو، میرزای شیرازی : ترجمه هدیه الرازی الی الامام المجدد الشیرازی ، تهران ۱۳۶۲ ش ؛
(۴) امین ؛
(۵) محمود فاضل ، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد ، مشهد ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ ش ؛
(۶) محمدعلی فاضل خراسانی ، «شرح دعاء العرفه »، نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد ، ش ۲۶ـ۲۷ (بهار و تابستان ۱۳۵۷)؛
(۷) محمد گلپایگانی ، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی ، قم ۱۳۶۴ ش ؛
(۸) عبدالرحمان بن نصراللّه مدرس ، تاریخ علماء خراسان ، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی ، مشهد ۱۳۴۱ش ؛
(۹) علی مؤتمن ، راهنما، یا، تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی ( ع )، تهران ۱۳۴۸ ش .