آنچه گذشت گوشه‌ای از زندگی پرافتخار عالمی از تبار شاگردان مکتب امام صادق (ع) است که تا آخرین روزهای زندگی قلم را بر زمین نگذاشت و همواره بر ای اعتلای مکتب اهل بیت (ع) تلاش نمود.
مرحوم آیت‌الله مصطفی نورانی اردبیلی از جمله عالمانی است که در مکتب اهل بیت (ع) نزج گرفت و عمر خود را در پاسداری از آن صرف نمود.
مرکز خبر حوزه، به مناسبت فرارسیدن ایام سالگرد رحلت این عالم ربانی گوشه‌ای از زندگی وی را منعکس می‌کند.
آیت‌الله مصطفی نورانی اردبیلی (ره) در سال ۱۳۰۵ شمسی در روستای تقی دیزج از توابع اردبیل، در یک خانواده اهل علم به دنیا آمد.
ملا شکرالله پدر وی از علمای برجسته آن دیار بود. ابتدا در محضر پدر بزرگوار خود تلمذ کرد و سپس از برادر بزرگتر خود ملاعیسی بهره علمی برد.
این عالم ربانی بعد از فراگیری مقدمات عرب و علوم دینی در سن هفده سالگی وارد مدرسه ملاابراهیم اردبیل شد و در محضر عالمان آن دیار زانوی تلمذ زد.
مرحوم آیت‌الله‌نورانی در بیست و پنج‌سالگی وارد شهر علم و اجتهاد قم، شد و از محضر بزرگانی چون آیت‌الله حجت، آیت‌الله صدر و آیت‌الله خوانساری که به آیات ثلاث معروف بودند، بهره برد.
این عالم وارسته پس از کسب توشه علمی از قم، جهت بهره‌مندی از فضای علمی و معنوی نجف در جوار بارگاه امیرالمؤمنین(ع)، رحل اقامت افکند و از دروس آیات عظام حکیم، خویی و شیرازی شاهرودی استفاده نموده وی همچنین از درس آیت‌الله العظمی بروجردی و امام راحل کسب فیض نمود و ضمن تقریر درس امام راحل و با اشاره و راهنمایی ایشان شرح مکاسب را نگاشت و منتشر نمود.
*علاقه وافر به نویسندگی
مرحوم آیت‌الله نورانی از دوران جوانی به تألیف و تحقیق و نشر معارف اهل بیت (ع) علاقه وافری داشت، از این رو موفق شد در سن بیست و پنج‌سالگی کتاب «القعد والحل»، به رشته تحریر درآورد و با تأسیس مؤسسه‌ای با نام «مکتب اهل بیت (ع)» حرکت علمی و فرهنگی را پی‌ریزی کرد و خود را وقف تحصیل، تدریس و نشر علوم اهل بیت (ع) نمود.
وی فعالیت علمی خود را در این مؤسسه در سه بخش حوزوی، علوم اسلامی و دایرهالمعارف علمی اسلامی متمرکز نمود.
در بخش حوزوی به مباحثی چون صرف و نحو، منطق، بلاغت، درایت، رجال،فقه، فلسفه و… همت گماشت و در بخش علوم اسلامی که با علوم روز منطبق شده بود، شامل اقتصاد روان‌شناسی، جامعه‌شناسی ریاضیات، طبیعیات و طب پرداخت که از دستاوردهای آن می‌توان به دایرهالمعارف طب اسلامی بر اساس آیات و روایات و منطبق با طب قدیم جمع‌آوری شده است و شامل بیش از ده‌هزار صفحه و در سه بخش بهداشت گیاهان دارویی و امراض و معالجات است اشاره کرد.
آن عالم فرهیخته در طول زندگانی با برکت خود موفق به تألیف و تصنیف بیش از یک‌صدو شصت کتاب شد.
*مبارزه علیه طاغوت
وی در طول دوران انقلاب و قیام اسلامی مردم ایران، همگام با امت اسلامی در خیزش دادخواهانه مردم شرکت جست و زجر تبعید و زندان‌های بروجن، شهرضا، نجف‌آباد، اصفهان، قم، گنبد کاووس و… را برای مبارزه علیه ظلم و استبداد به جان خرید.
لزوم حفظ انقلاب اسلامی و دستاوردها و ارزش‌های دینی و مکتبی آن از اموری بود که به شدت مورد اهتمام و توجه مرحوم آیت‌الله نورانی بود. او بر این باور بود اکنون که استکبار جهانی و ایادی آن این انقلاب و ولایت فقیه را هدف قرار داده‌اند،همه باید احساس خطر کنند،وی نیز این خطر را احساس نموده بود و درخواست مردم محترم دارالارشاد اردبیل را علی‌رغم مشغله‌های علمی، فرهنگی و تحقیقاتی برای نمایندگی در مجلس خبرگان رهبری را پذیرفت.
آن عالم وارسته چنان به تحقیق علمی و حفظ معارف و احادیث اهل بیت (ع) علاقه داشت که از لحظات عمر ارزشمند خود جهت کسب دانش و بهره‌مندی از این میراث گرانسنگ بهره می‌برد.
حجت‌الاسلام سیدمحمد مجاهد، یکی از شاگردان وی، می‌گوید که همسر ایشان به بنده گفت: سه ماه قبل از فوت ایشان و در ایامی که در بستر بیماری بودند، یک شب از بستر برخاست و تقاضای قلم و کاغذ نمود و گفت؛ حدیثی به ذهنم رسیده می‌خواهم یادداشت کنم. وقتی از او سؤال کردم با توجه به کسالتی که دارید چه ضرورتی برای نگارش حدیث وجود دارد، شما که یک عمر حدیث نگاشته‌اید، الان کمی استراحت کنید. پاسخ داد که وظیفه و رسالت ما حفظ معارف اهل بیت (ع) است. شاید بعد از مرگ من کسی آن را ببیند و عمل کند.
آن مرحوم خود را وقف اسلام و اهل بیت (ع) نموده بود و خالصانه در این مسیر حرکت می‌کرد، اهتمام ایشان به تدریس و تحقیق به حدی بود که در دوران زعامت آیت‌الله‌العظمی بروجردی، مرحوم نورانی به واسطه کثرت مطالعه و تحقیق و نگارش بیمار شدند و اطباء او را از تحقیق و تدریس منع کردند، ولی به واسطه علاقه فراوان به مطالعه در همان دوران بیماری شرح ۵ جلدی بر محرمات را نگاشت.
آیت‌الله نورانی بر لزوم آشناکردن جوانان با معارف اهل بیت (ع) تأکید می‌نمود و انحطاط و گسترش فساد در جامعه را ناشی از کمرنگ‌شدن معارف دینی ارزیابی می‌نمود و تصریح می‌کرد که ما هر چه داریم از مکتب اهل بیت (ع) و امام صادق داریم، در حالی که برخی جوانان که از حقایق غافل هستند، فکر می‌کنند مبدأ علوم اروپا است.
*توصیه‌های آن مرحوم
آیت‌الله حاج شیخ مصطفی نورانی اردبیلی(ره) در کتاب وظایف یک مبلغ آورده است: روحانیون باید از اوقات و فرصت‌های مناسب همواره استفاده کنند و وقت خود را تلف ننمایند، لباس کسی که روحانیت به تن کرده، هدایت افراد و جامعه را یک وظیفه عمومی و جدید در ذمه خود بدانند، بخصوص در این دوران پر آشوب و…
با این وضع اسف‌انگیز، دهات دور دست که پای مبلغ بدانجا نرسیده و یک مبلغ لایق و برجسته به آنجاها اعزام نشده وظیفه دینی خود را با رفتن به چنین مکان‌هایی ادا کنند برخی از مکان‌ها هست که یا مبلغ به آنجا نرسیده و یا تنها به گریاندن و روضه خواندن قناعت کرده‌اند و یا آن دهات به وسیله تعزیه خوان‌ها و شبیه خوانان اداره شده و احکام اسلام و قوانین عالیه الهی بطور کامل به آنها ابلاغ نشده است، باید برای رضای خدا در وقت مناسب به مناطق دوردست سفر کرده و نتیجه معنوی بدست بیاورند در این زمان که مبشران مسیحی، مبلغین وهابی و… نسل جوان را به سوی پرتگاه ضلالت و گمراهی می‌کشد، بر ماست که برای بیداری آنها از این مهلکه قیام کنیم و آنان را از این پرتگاه نجات دهیم.
*کتابی که آیت‌الله گلپایگانی از آن تمجید نمود
مرحوم آیت‌الله نورانی در خاطرات خود می‌نویسد: حدود چهل سال قبل به فکر تحقیق و نوشتن اصول عقاید و ایدئولوژی افتادم که هم برای خودم و هم برای دیگران مفید باشد و ابتدا مکاتب و ادیان و سپس مذاهب را مورد بررسی قرار دادم و یادداشت‌ها را بعدا به صورت کتاب درآوردم و در همان زمان به چاپ آن اقدام نمودم، وقتی کتاب زیر چاپ بود، مرحوم آیت‌الله گلپایگانی (ره) مرا خواستند و فرمود: چند نفر از طلاب حوزه را جمع کنید و یک کتاب اعتقادت بنویسید، من عذر خواستم و عرض کردم: من دیگر ذوقی به این کار ندارم؛ زیرا یک کتاب در مورد اعتقادات نوشته‌ام و اکنون زیر چاپ است، ایشان فرمود: پس از چاپ، یک نسخه را به من بدهید وقتی کتاب چاپ شد و یک نسخه را به ایشان دادم آقا مرا خواست و فرمود: همان قصدی که داشتم شما در این کتاب انجام داده‌ای و ادیان و مذاهب باطله را رد کرده‌ای و دین حق و مذهب درست را ثابت کرده‌ای، سپس ایشان یک پارچه قبایی به من دادند و سیصد تومان ماهانه حسب‌الامر ایشان به من پرداخت می‌کردند.
*لطف آیت‌الله العظمی بروجردی
در اولین نوشته اینجانب به نام (العقد والحل) تحقیقی درباره صیغه‌های نکاح که تعرض به «استعمال ماده زوج با لفظ در لغت» داشتم، روزی در بیرونی منزل مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی بودم و تعدادی از علما در خصوص مطالب آن کتاب اشکالاتی به من کردند تا اینکه مرحوم حاج محمد حسن، فرزند بزرگ آن مرحوم مرا به حضور آقا برد و ایشان از من پرسیدند؛ آیا تحقیق شما در این مورد کامل است؟ عرض کردم: آری، پس از تامل، پانصد تومان جهت آن کتاب به من دادند و از قضا هزینه چاپ آن کتاب در آن وقت درست همان اندازه بود.
*تبحر آیت‌الله نورانی در طب اسلامی
حجت‌الاسلام احمد قاضی زاهدی گلپایگانی، حکایتی از مرحوم آیت‌الله مصطفی نورانی نقل می‌کند ،فردی به نام حاج عبدالله اسفندیاری که در خصوص طب مورد عنایتی از سوی امام زمان عج قرار گرفته بود ، از خراسان به قم آمد و مدت ۲ سال در مؤسسه مکتب اهل بیت (ع) قم حضور داشت و تمام دانستنی‌های خود را در خصوص طب اسلامی عرضه نمود و سپس به خراسان بازگشت ، بعد از بازگشت حاج‌عبدالله اسفندیاری، مرحوم آیت‌الله نورانی گفتار وی را در قالب ده‌هزار صفحه تحت عنوان طب اسلامی گردآوری کرد.
*نگارش کتاب به تشویق امام راحل
آن مرحوم می‌گوید: اینجانب شرح مکاسب را به تشویق مرحوم حضرت امام خمینی(ره) نوشتم، زیرا حدود چهل و پنج سال قبل که در درس خارج مکاسب آن جناب حاضر می‌شدم، تقریرات درس ایشان را می‌نوشتم و پس از تکمیل مکاسب محرمه، آن را به حضرت امام(ره) ارائه نمودم و عرض کردم: ببینید اگر قابل چاپ باشد تقریظی بنویسید تا آن را چاپ کنم ایشان نوشته خودش را نیز که در آن زمینه بود به من دادند و فرمود؛ شما نیز مطالعه کنید، اگر نقصی داشته باشد تکمیل نمایید، من آن را بردم و استفاده نمودم پس از ۲۵ روز آوردم و عرض کردم حضرتعالی نوشته مرا مطالعه کردید؟ فرمود: آری. گفتم: چه طور بود؟ فرمود: خوب است عرض کردم پس تقریظی بر آن بنویسید تا چاپ کنم؟ فرمود: نه، عرض کردم: چرا؟ در صورتی که می‌فرمایید خوب است؟ فرمود: چون تو اقوال دیگر فقها را نیز در آنجا نوشته‌‌ای بهتر است شما مکاسب را شرح کنید. عرض کردم من نمی‌توانم! فرمود: تو می‌توانی.
البته شیوه ایشان این بود که طلاب را تشویق بر علم‌آموزی می‌کردند لذا روزی در بیرونی منزل ایشان نشسته بودیم به چند نفر از ما اشاره کرد و فرمود: شما سه نفر نباید تقلید کنید.
.
*غروب غم‌انگیز
آیت‌الله نورانی سرانجام در آبان ۱۳۸۲ مطابق ۴رمضان‌المبارک ۱۴۲۴ بعد از نماز ظهر و عصر به دیدار معبودش شتافت و در گلزار شهدای شیخان قم به خاک سپرده شد.
همچنین در پی ارتحال آن عالم برجسته اطلاعیه‌ای از هیئت‌رییسه مجلس خبرگان رهبری و نیز اطلاعیه مشترکی از سوی جامعه مدرسین حوزه و شورای عالی حوزه علمیه قم و نیز دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری در تعظیم و تکریم از جایگاه آن عالم فرهیخته منتشر شد.
منبع حوزه نیوز
وبلاگ علامه نورانی
