زندگینامه آمنه دختر وهب مادر حضرت رسول اکرم(ص)

مـادر پـیـامـبـر صـلى الله عـلیـه و آله (آمـنـه) دخـتر (وهب بن عبد مناف) است . این بانوى با فضیلت و بزرگوار به عفّت و پاکدامنى شهرت داشت .

درباره او گفته اند:

خداوند، آن چنان جمال و کمال به وى عطا کرده بود که به حکیمه قوم خود معروف بود. از نظر فـصـاحـت و بـلاغـت ، گـوى سـبـقـت از تـمـام زنـان عرب ربوده ، و در جایگاه بلندى قرار داشت .(۱۰۶)

عبدالمطّلب آمنه را براى پسرش (عبداللّه) خواستگارى کرد، و تنها ثمره این پیوند خجسته ، وجود اشرف کاینات و خاتم رسولان ، حضرت محمد صلى الله علیه و آله بود.

در وصف آمنه گفته اند، که در بین زنان مکه ، کسى هم شاءن او نبود.

او بـانـویـى بـزرگـوار و داراى روحـى پـاک و عـفـیـف بـود، عـلاوه بـر ایـن ، ادیـب ، عـاقـل ، فـصـیـح و بـلیـغ بـود و خـداونـد، بـه وى جـمـالى غـیـر قابل وصف ، عطا کرده بود.(۱۰۷)

از فـضـل و بـزرگـوارى ایـن بـانـو هـمـیـن بـس ، کـه شـایـسـتـگـى مـادرى گل سرسبد خلقت را داشت .

بـعـضـى از علما و نویسندگان اهل سنت بدون توجه و تحقیق کافى نظر داده اند که پدر و مادر رسـول خـدا مـؤ مـن نـبـوده و هـمـچـون بـقیه اعراب شبه جزیره مشرک بوده اند. البته علماى محقق اهل سنت باتمسک به قرآن و سنت این نظر را باطل شمرده و ایمان آن بزرگواران را ثابت کرده انـد. عـالمـانـى هـمـچـون سـیـوطـى ، دمـیاطى ، ابن حجر و بسیارى دیگر برایمان اجداد و والدین رسول خدا تصریح کرده اند.(۱۰۸)

سیوطى گوید:

(من آنجه استقراء کرده ام ، مادران پیامبران را مؤ من یافته ام .(۱۰۹)

همچنین در کتب اهل سنت از کعب الاحبار روایت شده که گفت :

(مـن در کـتـابـهـاى زیـادى از کـتـابـهـاى پـیـامـبـران پـیـشین خوانده ام که ملائکه به جهت وضع حـمـل مـادر هـیچ پیامبرى به زمین نیامدند مگر براى مریم بنت عمران مادر حضرت عیسى وآمنه بنت وهب مادر پیامبر و حجابهاى بهشتى رابراى هیچ زنى جز مریم و آمنه ، نزدند.(۱۱۰))

ایـن نـقـل کـعب الاحبار ـ که در کتب اهل سنت نقل شده ـ دلالت بر درجه ایمان والاى فاطمه دارد زیرا خداوند هیچگاه زنى مشرک را همردیف زن مؤ منى چون مریم قرار نمى دهد.

علماى شیعه همگى اعتقاد دارند که اجداد پیامبر تا حضرت آدم و حوا سلام الله علیهم مؤ من و موحد بوده اند وبه آیات و روایات متعددى در این اعتقاد، استناد دارند.

علامه مامقانى در شرح حال حضرت آمنه مى نویسد:

(از ضـروریـات مـذهـب شیعه این است که اجداد پیامبر از طرف پدر ومادر مشرک نبوده و ناپاکى شرک آنان را نیالوده است و آنان تاحضرت آدم موحد و یکتا پرست بوده اند. آیات قرآن بر این مـطـلب شـهـادت مى دهد از جمله کلام خدا: (الذى یریک حین تقوم و تقلبک فى الساجدین ـ خدایى کـه تـو را بـه هـنـگـام بـرخـاسـتـن و حـرکـت و گـشـتـن تـو را در مـیـان سـجـده کـنـنـدگـان مـى بـیـنـد)(۱۱۱) کـه سـاجـدیـن بـه پـیـامـبـر یـا وصـى پـیـامـبـر تـفـسـیـر شـده (یـعـنى انـتـقـال نطفه تو از پشت پیامبر به پیامبر دیگر یا به صلب وصیى از اوصیا و کلام خدا که فرمود: (قل رب ارحمهما کما ربیّانى صغیرا ـ بگو پروردگارا پدر ومادرم رامورد رحمت خویش قـرار ده هـمـچـنـانـکـه آنـان در کـودکـى (بـه من رحم آورده و) تربیتم کردند) و این کلام خدا که فرمود: (ولا تصلّ على احد منهم مات ابداً ولاتقم على قبره ـ بر هیچکدام از مشرکان درود نفرست و نـمـاز مـیـت مـخـوان و بـر قـبـر او ـ بـه دعـا و زیـارت ـ ایـسـتـاده مـبـاش) و حـال آنـکـه رسـول خـدا (ص) قـبـر پدر و مادرش را زیارت مى کرد (اگر آنان مشرک بودند این عـمـل از پـیـامـبر سر نمى زد) و آیات دیگر که دلالت بر ایمان آنان دارد و روایات در این مورد متواتر معنوى است از جمله روایت پیامبر که فرمود:

در اصلاب و رحمهاى پاکیزه بوده است .)(۱۱۲)

سـخنان آمنه هنگام وفاتش دلالت بر ایمان او به توحید و رسالت پیامبر دارد. وى درحالى که در بـسـتـر مـرگ افـتـاده بـود، نـگـاهـش ‍ بـه رسـول خـدا افـتـاد کـه بـازى مـى کـرد. در آن حال اشعارى به این مضمون خواند:

(اگـر آنـچـه در خـواب دیده ام صحیح باشد، پس تو همان پیامبر برگزیده بر بندگان خدا خواهى بود.

در مکه و غیر آن براى دعوت به توحید و اسلام ـ دین پدر نیکوکارت ابراهیم ـ مبعوث مى شوى .

خداوند تو را از دوست داشتن و پرستش بتها به همراه مردم ، باز داشته است .

سپس چنین ادامه داد: هر زنده اى مى میرد و هر جدیدى کهنه مى شود و هر بزرگى فانى مى شود و مـن ، مـى مـیـرم ولى نـامـم بـاقـى خـواهـد بـود چـرا کـه فـرزنـدى نـیـکـو بـه جـاى نـهـاده ام (۱۱۳))

هـنـوز چـنـدمـاهى از ازدواج آمنه با عبدالله نگذشته بود که وى به قصد تجارت به طرف شام سفر کرد و در برگشت از شام در بین راه بدرود حیات گفت و در مدینه مدفون شد.

غـم از دسـت دادن شـوهـر بر این بانو سهمگین بود ولى امید او پس از خداوند، جنینى بود که در شـکـم داشـت . بـا تـولّد رسـول خدا (ص) آمنه به تربیت و نگهدارى فرزند خود همت گماشت . هنوز، رسول خدا در سنین کودکى بود که مرگ مادر نیز فرا رسید، و دیده از جهان فرو بست .

۱۰۶ـ درالمنثور فى طبقات ربّات الخُدور، زینب بنت یوسف فواز العاملى ، ص ۱۶٫

۱۰۷ـ ریاحین الشریعه ، ج ۲، ص ۳۸۷٫

۱۰۸ـ ر.ک الخـصـائص الکـبـرى ، سیوطى ، ج ۱، ص ۶۴ به بعد، سیره حلبیه ، ج ۱، ص ۴۲٫

۱۰۹ـ ریـاحـیـن الشـریـعـه ، ج ۲، ص ۳۸۸ بـه نقل از مسالک الخلفافى والدى المصطفى ، سیوطى .

۱۱۰ـ به نقل از ریاحین الشریعه ، ج ۲، ص ۳۸۷٫

۱۱۱ـ در روایـات از مـعـصـومـیـن نـقـل شـده مـنـظـور از گـشـتـن در بـیـن سـجـده کـنـنـدگـان انـتـقـال نـطـفه آن حضرت به صلب پیامبران و رحم پاکیزگان است . ر.ک البرهان ، ج ۳، ص ۱۹۲ ـ ۱۹۴ و درالمنثور ج ۵، ص ۹۸٫

۱۱۲ـ تنقیح المقال ، ج ۳، فضل النساء، ص ۷۰٫

۱۱۳ـ درالمنثور فى طبقات ربات الخدور، زینب فواز العاملى ، ص ۱۶٫ ریاحین الشریعه ، ج ۲، ص ۳۸۷٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری