بَحْرَقْ ، جمال الدین محمدبن عمربن مبارک بن عبداللّه بن علی حِمْیَری حَضْرمی شافعی ، عالم و صوفی عربستان جنوبی . در ۸۶۹ در سَیْوون به دنیا آمد. پس از تحصیل در عدن و زَبِید، چندی قاضی شِحْر شد و سپس در عدن اقامت گزید و توجه و عنایت حاکم آن ، امیر مَرجان را به خود جلب کرد. پس از مرگِ امیرمرجان در ۹۲۷، به هند رفت و در آنجا از حمایت مظفرشاه سلطان گجرات برخوردار شد. اما پس از اندک مدتی ناچار به ترک دربار شد و در ۹۳۰ در احمدآباد هند، شاید به سبب مسمومیت ، درگذشت .
آثار
تألیفات بسیار متعدد او هم شامل موضوعات دینی و هم غیردینی است . آثار وی که به نظر می آید ابتکاری باشند،
عبارت اند از:
مَوَاهِب القدّوس فی مَناقب ابن العَیْدَروس ( رجوع کنید به سارجنت ، ص ۵۸۶؛ درباره استادش رجوع کنید به د. اسلام ، ذیل «عیدروس »، ش ۲)؛
حلیه البَنَات والبَنِین فی ما یحتاج الیه من امرالدین ؛
عِقْدالدُرَرِ فی الایمان بالقضاءِ والقدر؛
العِقْد الثَّمین فی اِبطال القول بالتقبیح والتحسین ؛
التَّبصره الاحَمدیّه فی السیره النبویّه ؛
ترتیب السّلوک الی ملک الملوک ( رجوع کنید به بروکلمان ، ج ۱، ص ۵۷۶)؛
قصیده العُرْوه الوثیقه (الوُثْقی )، با شرح الحدیقه الانیقه (همان ، > ذیل < ، ج ۲، ص ۵۵۵).
تلخیصها:
الاسرارالنبویه ، ملخّص الاذْکار النَوَویه ، یعنی حِلیه الابرار (همان ، ج ۱، ص ۵۰۱)؛
ذَخیره الاِخْوان ، ملخّص کتاب الاستغناء بالقرآن (؟)؛
مُتْعَه الاسماع ، ملخّص الاِمتاع فی اَحکام السَّماع ، تألیف اَدْفُوی (همان ، > ذیل < ج ۲، ص ۲۷)؛
کتاب الاوائلِ عسکری (همان ، > ذیل < ج ۱، ص ۱۹۴)؛
المَقاصد الحَسَنَه سخاوی (همان ، > ذیل < ، ج ۲، ص ۳۲)؛
الترغیب و الترهیب مُنْذری (همان ، > ذیل < ، ج ۱، ص ۶۲۷).
شروح :
العقیده الشافعیّه ، شرح قصیده مشهور یافعی (همان ، > ذیل < ، ج ۲، ص ۲۲۷ ـ ۲۲۸)؛
تحفه الاحباب و طرفه الاصحاب ، شرح مُلْحَه الاِعراب حریری (همان ، > ذیل < ، ج ۱، ص ۴۸۹)؛
نشرالعَلَم فی شرح لامیَّه العجم (سرکیس ، ج ۱، ستون ۵۳۳؛ که در واقع خلاصه شرح صفدی است )؛
شرح لامیَّه الافعال ابن مالک (همان ، ج ۱، ستون ۵۳۲ـ۵۳۳؛ رجوع کنید به بروکلمان ، ج ۱، ص ۳۶۲، > ذیل < ، ج ۱، ص ۵۲۶).
رسالات کوچکتری نیز در ریاضیات و نجوم و طب دارد. نمونه هایی از اشعارش را عیدروس و سَقّاف آورده اند.
منابع :
(۱) یوسف الیان سرکیس ، معجم المطبوعات العربیّه والمعرّبه ، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸؛
(۲) عبدالله بن محمد سقّاف ، تاریخ الشعراء الحضرمیین ، ج ۱، ص ۱۲۱ به بعد؛
(۳) عبدالقادربن شیخ عیدروس ، النُّورالسافر عن اخبارالقرن العاشر، ص ۱۴۳-۱۵۱؛
(۴) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942, é , ۵۵۴;
(۵) EI , s.v.û`Aydaru ¦ sý (by O.Lخfgren);
R.B. Serjeant, ûMaterials for South Arabian history. Notes on new MSS. from H ¤ ad ¤ ramawtý, BSOAS , x Ë Ë Ë (۱۹۵۰).
دانشنامه جهان اسلام جلد ۲
