سید نور الدین نعمت الله بن عبد الله بن محمد معروف به شاه نعمت الله ولى مؤسس فرقه نعمت اللهیه از سادات حسینى بود و نسبش با نوزده واسطه به پیامبر «ص» مى رسید. و از جانب مادر به کردهاى شبانکاره منسوب بود. پدرش، میر عبد اللّه، از علما و دانشمندان شهر حلب بشمار مى رفت. سید نعمت الله ولى در دوشنبه چهاردهم ربیع الاول سال ۷۳۱ ه. ق در شهر حلب متولد شد.
بسیارى از تذکرهنویسان به غلط تولد او را در شهر کوهبنان کرمان- در ۲۲ رجب سال ۷۳۰ یا ۷۳۱ ه. ق مى دانند.
پدر وى در اوان کودکى شاه ولى از شهر حلب به ناحیه «کپح و مکران» مهاجرت مىکند و سید نعمت الله کودکى و جوانى خود را در ایران مىگذراند. وى در دوران جوانى به فراگیرى علوم متداول زمان پرداخت.
در مکتب استادانى همچون «شیخ رکن الدین شیرازى»، «شیخ شمس الدین مکى» و «قاضى عضد الدین ایجى» علم کلام و بلاغت و فقه را آموخت. سپس سالها به ریاضت و تصفیه و تزکیه باطن مشغول گردید و به سیر آفاق و انفس پرداخت و در سن ۲۴ سالگى در مکّه معظمه از دست شیخ عبد الله یافعى خرقه پوشید و از جمله مریدان او گردید. شاه نعمت اللّه پس از آن دست به مسافرتهاى گوناگونى مىزند از طریق مصر و شام و آذربایجان به ماوراءالنّهر مىرود و پس از مدتى اقامت در سمرقند، عاقبت در کرمان رحلاقامت مىافکند و در ماهان خانقاه و باغ و حمّام مىسازد و پنج سال باقیمانده عمر خود را در ماهان مىگذراند و سرانجام در روز پنجشنبه بیست و دوم رجب سال ۸۳۴ ه. ق پس از عمرى مجاهده و ارشاد و تعلیم در سن ۱۰۴ سالگى دار فانى را وداع مى گوید. او را در همان باغ خود در ماهان به خاک مى سپارند.
بعدها به دستور سلطان احمد شاه دکنى، پادشاه دکن، بناى باشکوه و بقع هاى بر آرامگاه او بنا مى کنند که تا امروز یکى از بزرگترین مراکز تعلیم و تربیت و زیارتگاه عارفان و صوفیان دریادل است.
افکار و آثار شاه نعمت الله ولى
قرون هشتم و نهم، سیطره افکار و آراء محى الدین ابن عربى در تصوف و عرفان است. تقریبا تمامى فرقههاى مختلف تصوف، نظیر نقشبندیه، نوربخشیه و مولویه، مروج آراء ابن عربى هستند. شاه نعمت الله نیز از این قاعده مستثنى نیست و از جمله شارحان مهم نظریههاى ابن عربى بشمار مىرود. شاه ولى به محى الدین ابن عربى به دیده تکریم و احترام مىنگریست و کتاب فصوص الحکم او را از حفظ بود و حتى یکى از مفصلترین رسالههاى خود را به شرح ابیات فصوص الحکم اختصاص داده است.
بهطور کلى مى توان گفت آثار شاه ولى اعم از منظوم و منثور آیینه تمام نماى آراء ابن عربى، نظیر: وحدت وجود، انسان کامل، مسئله قطب و ولایت و علم اسرار حروف و نقطه، است.
آثار شاه نعمت اللّه به دو دسته منظوم و منثور تقسیم مى شوند:
آثار منظوم:
مهمترین اثر منظوم شاه ولى، دیوان اشعار اوست که شامل قصاید، غزلیات، قطعات، مثنوىها و رباعیات است که بالغ بر دوازده هزار بیت مىباشد. بعضى از اشعار و ابیات این دیوان منسوببه اوست. همه آنها از نوع اشعار عرفانى و حاوى اشارات و توضیحات درباره عقاید و افکار متصوفه مى باشد.
آثار منثور:
تمامى عمر این عارف گرانقدر در تعلیم و ارشاد مریدان خود گذشت. به همین جهت وى یکى از فعالترین عارفان از نظر نوشتن رسالات تعلیمى است. تعداد رسالات منثور او را تا پانصد ذکر کردهاند و البته تاکنون انتساب ۱۱۴ رساله به او مسلم شده است. نثر این رساله ها اغلب مشکل و پیچیده است و اکثرا از ویژگیهاى نثر قرن هشتم و نهم برخوردار است.