زندگینامه پروفسور آرتوراپهام پوپ(متوفی۱۳۴۸ش)

آرتوراپهام ،خاورشناس امریکایی ،پژوهشگرو پیشگام در مطالعه هنرهای آسیایی بویژه هنر ایرانی واسلامی وسازمانده مهمترین کنگره های بین المللی هنرو باستانشناسی ایران . وی در بهمن ۱۲۵۹/ فوریه ۱۸۸۱در شهر فنیکس ایالت رود آیلند در خانواده ای پیوریتن متولد شد.

در دانشگاههای براون ، کرنل و هاروارد در رشته فلسفه تحصیل کرد و به علت بیماری از اتمام دوره دکتری بازماند. پس از ازدواجی ناموفق با برتاکلارک بار دوم با فیلیس اکرمن ازدواج کرد ( > بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ ۱۹۶۹ < ، ص ۳۲۴۹، ۳۳۴۰) که پژوهشگری در حوزه هنر، بویژه شمایل نگاری و منسوجات ایران ، و صاحب تألیفاتی درباره تاریخ ایران بود و در تدوین  بررسی هنر ایران از پیش از تاریخ تا عصر حاضر  سهم ویژه ای داشت (همان ، ص ۳۲۱۱؛ برای آثار وی رجوع کنید به فرهنگ خاورشناسان ، ذیل «اکرمن ، فیلیس »).

پوپ سالهای ۱۲۸۹ـ۱۲۹۶ ش /۱۹۱۰ تا ۱۹۱۷ را صرف تدریس فلسفه در دانشگاه کالیفرنیا و سپس امهرست کرد، سپس تدریس در دانشگاه را رها کرد و در زمان جنگ جهانی اول به ارتش پیوست . او پس از این دوره منحصراً به فعالیت در حوزه هنر پرداخت (  بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ۱۹۶۹ < ، ص ۳۲۵۰،۳۳۴۰). در ۱۲۹۹ ش / ۱۹۲۰ مدیریت موزه هنر کالیفرنیا در سانفرانسیسکو را برعهده گرفت و از ۱۳۰۳تا ۱۳۱۱ ش /۱۹۲۴ تا ۱۹۳۲ مشاور هنر اسلامی در مؤسسه هنر شیکاگو ، مشاور هنری و عضو هیئت امنای موزه منسوجات کلمبیا بود (همان ، ص ۳۲۵۰،۳۳۴۰؛ ذکاء، ص ۱۷۴). وی همچنین مستشار صنایع مستظرفه ایران در مؤسسه صنعتی پنسیلوانیا بود (سحاب ، ص ۲۸۲).

پوپ مطالعات جدی در زمینه هنر ایران را با مطالعه درباره نقوش یک قالی ایرانی شروع کرد ( > بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ ۱۹۶۹ < ، ص ۳۲۵۵). در دهه ۱۳۰۰ ش /۱۹۲۰، به اتفاق جمعی از علاقه مندان به هنر ایران ، انجمن هنر ایران را که تهیه کننده سرمایه هیئتهای اعزامی به ایران بود ایجاد کرد (لیشتن اشتتر ، ص ۲۷۶).

وی نخستین بار در ۱۳۰۴ ش به قصد خرید آثار هنری برای موزه شیکاگو به ایران سفر کرد (  بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ۱۹۶۹ ، ص ۳۲۵۰) و از ۱۳۰۴ ش / ۱۹۲۵ به بعد سرپرستی بیست هیئت تحقیقاتی اعزامی به ایران را برعهده داشت ( دایره المعارف فارسی ، ذیل مادّه ). مهمترین سفر پوپ به ایران در اردیبهشت ۱۳۰۴ش / آوریل ۱۹۲۵ و به دعوت حسین علاء، وزیر مختار ایران در امریکا، صورت گرفت .

او در منزل سردار اسعد بختیاری و در حضور دولتمردان ایرانی سخنرانی مؤثر و جامعی درباره سیر تاریخی هنر ایران ، تأثیر آن بر سایر فرهنگها (خصوصاً غرب )، ویژگیهای هنر ایرانی ، وضع رو به انحطاط و اقدامات لازم برای احیای آن ایراد کرد (صدیق ، ۱۳۵۲ ش ، ص ۵۴ ؛ پوپ ، ۱۳۵۵ش ، مقدمه صدیق ، ص ۵، برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به ص ۱۱ـ۶۳). در این زمان پوپ رئیس بخش صنایع (هنرهای ) خاور نزدیک در مؤسسه صنایع ظریفه شیکاگو بود (صدیق ، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۱، ص ۲۵۹).

تأثیر این سخنرانی بر سران حکومت ، ازجمله رضاخان پهلوی که درآن زمان سردار سپه بود، قابل توجه بود و موجب حرکتی عظیم در جهت بازسازی بناهای تاریخی رو به زوال ، حفظ آثارملی و تاریخی ، احیای صنایع ،تشویق هنرمندان وایجاد مدارس هنری و موزه ها شد(صدیق ، ۱۳۵۲ ش ، همانجا؛ همو، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۱، ص ۲۶۰ـ ۲۶۱؛ ترجمه فارسی این سخنرانی در ضمیمه سال اول مجله تعلیم و تربیت با عنوان «صنایع ایران در گذشته و در آینده » چاپ شد و بعدها با اصلاحاتی ، تحت عنوان هنر ایران در گذشته و آینده انتشار یافت ). در پی این سخنرانی انجمن ایران و امریکا تأسیس شد که پس از جنگ جهانی دوم توسعه بسیار یافت (پوپ ، ۱۳۵۵ش ، مؤخره صدیق ، ص ۶۸).

پوپ در ۱۳۰۵ ش / ۱۹۲۶ نخستین کنگره و نمایشگاه بین المللی هنر و باستانشناسی ایران را با حمایت انجمن هنر ایران برگزار کرد (همان ، ص ۶۷ـ ۶۸؛ > بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ۱۹۶۹ < ؛ لیشتن اشتتر، همانجاها؛ رجوع کنید به ادامه مقاله ) و پس از این کنگره ، «انجمن هنر ایران » از ۱۳۰۷ش /۱۹۲۸ با عنوان مؤسسه امریکایی هنر و باستانشناسی ایران به مدیریت پوپ در نیویورک آغاز به کار کرد («آرتور اپهام پوپ »، ص ۵۰۵؛ لیشتن اشتتر، همانجا؛ قس پیرنیا، ج ۲، ص ۱۶۲۰، که سال ۱۹۳۰ را ضبط کرده است ).

سپس پوپ در اولین سفر پژوهشی خود به ایران کوشید تا گزارش مصوَّری از معماری ایران تهیه کند. به توصیه حسین علاء، رضاشاه در برابر منع مذهبی و بدگمانی عموم ایستاد و اجازه داد تا پوپ و همراهانش به مساجد و بناهای مذهبی وارد شوند و پژوهشها و عکسبرداریهای لازم را انجام دهند (پوپ ، ۱۹۶۵، مقدمه ؛ «آرتور اپهام پوپ »، همانجا). اقدامات وی سبب شناسایی بسیاری از آثار تاریخی ایران شد. وی بیش از ده هزار قطعه عکس از آثار معماری ایران فراهم کرد که با آنها نمایشگاههای متعددی در سراسر دنیا برگزار شد (ذکاء، ص ۱۷۴ـ۱۷۵). در تهیه عکسهای پوپ ، آنتوان سوریوگین ، مرتضی رستمی و اسد بهروزان همکاری داشتند (همان ، ص ۱۷۷). از پوپ به عنوان یکی از پیشگامان تاریخ عکاسی ایران یاد می شود (همان ، ص ۱۷۴).

در دهه ۱۳۱۰ ش /۱۹۳۰، به دنبال برکناری عده ای از خبرگانِ بنام تاریخ تمدن آسیا از دانشگاههای اروپا از سوی نازیها، پوپ مدرسه مطالعات آسیایی را ایجاد کرد. او با جذب این متخصصان و بر اساس نگرش خویش از «یکپارچگی آسیا» این مدرسه را وسعت بخشید. در نظر او یکپارچگی آسیا یعنی ارتباط فرهنگهای گوناگون آسیا از نظر مفاهیم هنری و مذهبی . این مؤسسه با برخورداری از متخصصانی در زمینه آشورشناسی ، اسلام شناسی ، ایرانشناسی ، نژادشناسی ، فلسفه ، زبانشناسی ، اقتصاد، جامعه شناسی (بویژه در حوزه خاورمیانه و آسیا) و آموزش زبانهای سانسکریت ، عربی ، عبری ، فارسی (باستان و جدید)، حبشی ، چینی و حتی تبتی و ویتنامی ، سرانجام توانست مؤسسه ای با مجوز صدور مدارج بالای علمی شود (لیشتن اشتتر، ص ۲۷۶ـ۲۷۷).

در آموزشها و پژوهشهای این مدرسه ، ایران همیشه مقدم بود («آرتور اپهام پوپ »، ص ۵۰۵ ـ ۵۰۶). کثرت مطالعات آسیایی طی دهه ۱۳۴۰ ش / ۱۹۶۰ در امریکا مدیون انگیزه ای بود که پوپ ایجاد کرده بود (لیشتن اشتتر، ص ۲۷۷). مدرسه و مؤسسه امریکایی هنر و باستانشناسی ایران بتدریج توسعه یافت و از ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ به مؤسسه آسیایی تبدیل شدند (همانجا؛ صبا، ص ۲۴۰). بسیاری از ایرانشناسان نیم قرن اخیر امریکا با هنر و زبانهای ایرانی در این مؤسسه آشنا شدند (طاووسی ، ص ۱۰۵).

مؤسسه آسیایی در ۱۳۴۵ش به دعوت دولت ایران از امریکا به ایران (شیراز) منتقل و وابسته به دانشگاه پهلوی شد و به دنبال آن پوپ و اکرمن برای همیشه به ایران آمدند (بحرالعلومی ، ۱۳۵۵ش ، ص ۴۲۷؛ نیز رجوع کنید به > بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ۱۹۶۹ <، ص ۳۳۰۹). ظاهراً مکان اولیه مؤسسه آسیایی خانه پوپ بود و سپس در نارنجستان ، از مواریث قوام الملک شیرازی ، مستقر شد ( پژوهشنامه مؤسسه آسیائی ، ص الف ). بخشی از فعالیت این مؤسسه درایران معطوف به حمایت از باستانشناسانی بود که برای کاوش به ایران می آمدند (پوپ و اکرمن ، ص ۲۲). پوپ بنیانگذار مجله «پژوهشنامه مؤسسه آسیایی » نیز بود (موسوی گرمارودی ، ص ۲۰)، این مؤسسه پس از انقلاب اسلامی ایران منحل شد (طاووسی ، ص ۱۱۲، پی نوشت ۸). در دهه ۱۳۱۰ ش / ۱۹۳۰ پوپ و هرتسفلد در ایران فعال بودند و حفاریهایی در بیشاپور، نیشاپور، پرسپولیس ، ری و دیگر شهرها انجام دادند ( > فرهنگ هنر < ، ج ۱۵، ص ۸۹۹).

کنگره هاونمایشگاههای بین المللی هنروباستانشناسی ایران . بخش عمده ای از شهرت پوپ به سبب برگزاری و سازماندهی مهمترین کنگره های بین المللی هنر و باستانشناسی ایران است ،از جمله :۱۳۰۶ش /۱۹۲۶ در فیلادلفیا؛ ۱۳۰۹ش / ۱۹۳۱ در لندن با همکاری مینورسکی ؛ ۱۳۱۴ ش / ۱۹۳۵ در لنینگراد و مسکو. این کنگره ها و نمایشگاههای همراه آنها سهم مهمی در شناساندن اهمیت تمدن ایران به دنیا داشتند (طاهری ، ص ۲۶۰، ۴۴۶؛ صدیق ، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۲، ص ۲۶۳ـ ۲۶۴).

به دنبال برگزاری این نمایشگاهها، درباره هنر ایران کتابهای مرجع زیادی منتشر شد (برای نمونه نگارگری ایران اثر بینیون و ویلکینسون که با نام سیرتاریخ نقاشی ایرانی در ۱۳۶۷ ش ترجمه شده است ). امریکا، انگلیس و روسیه ، به دلیل رقابتهایی که بر سر مسائل ایران با یکدیگر داشتند در برپایی چنین نمایشگاههایی دخالت و حساسیت ویژه ای از خود نشان می دادند (برای نمونه رجوع کنید به صدیق ، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۲، ص ۲۶۴). دولت ایران نیز در برگزاری این نمایشگاهها سهیم بود (پوپ ، ۱۳۵۵ ش ، مؤخره صدیق ، ص ۶۸).

دو کنگره دیگر، یکی در ۱۳۳۹ش /۱۹۶۰ در نیویورک و واشنگتن و دیگری در ۱۳۴۷ش /۱۹۶۸ در تهران و اصفهان و شیراز، برگزار و نتایج آنها در تکمیل > بررسی هنر ایران  در چند جلد چاپ و منتشر شد (همان ، ص ۶۹؛ برای سخنرانیهای این کنگره ها رجوع کنید به دانشگاه شیراز، کتابخانه میرزای شیرازی ، مجموعه ایرانشناسی پروفسور پوپ ). در کنگره چهارم که در نیویورک تشکیل شد، پوپ و گیرشمن و اریک اشمیت نشان درجه یک دانش دریافت کردند (صدیق ، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۳، ص ۳۵۴ـ۳۵۵).

در همین کنگره پوپ تقاضا کرد که پس از مرگ در ایران (اصفهان ) به خاک سپرده شود (پوپ ، ۱۳۵۵ ش ، مؤخره صدیق ، ص ۷۰). نمایشگاههایی که پوپ به همراه هر کدام از کنگره ها برگزار کرد همچنان در زمره مهمترین نمایشگاههای هنر ایران به شمار می رود. فعالیتهای پوپ و این کنگره ها تأثیر قابل توجهی بر بازار صنایع دستی و هنری ایران داشت (صدیق ، ۱۳۵۲ ش ، ص ۵۵ ).

پوپ در ۱۳۱۴ش / ۱۹۳۵ به عضویت فرهنگستان ایران درآمد و از ۱۳۱۵ش / ۱۹۳۶ استاد افتخاری تاریخ هنر ایرانی در دانشگاه تهران بود. او در سالهای فعالیت خود نشانهای متعددی از دولت ایران دریافت داشت ( همان ، ص ۵۶ ؛ دایره المعارف فارسی ، همانجا).

پوپ در شهریور ۱۳۴۸ درگذشت و در اصفهان در کنار پل خواجو و در مقبره ای که محسن فروغی به سبک معماری قرن پنجم طراحی کرده بود، به خاک سپرده شد (  بررسی هنر ایران : مطالعات جدید ۱۹۶۰ـ۱۹۶۹  ، ص ۳۲۲۱،۳۳۴۲؛ بحرالعلومی ، ۱۳۵۵ ش ، ص ۴۲۷ـ ۴۲۸؛ صدیق ، ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ، ج ۳، ص ۳۶۷). همسرش نیز در پنجم بهمن ۱۳۵۵ درگذشت و در کنار پوپ به خاک سپرده شد (بحرالعلومی ، ۱۳۵۶ ش ، ص ۱۵۲). آرشیو بزرگ عکسهایی که پوپ طی سالها فراهم آورده بود، اکنون در موزه نارنجستان نگهداری می شود (طاووسی ، ص ۱۰۹) و شماری از این عکسها نیز در کتابخانه ملی ایران موجود است .

مجموعه ای از پارچه ها و فرشهای کهن و آثار عتیقه ایران و جهان که او گرد آورده بود، اکنون در موزه نارنجستان است . کتابخانه ارزشمند وی ، شامل کتابهای بسیاری درباره تاریخ ، باستانشناسی ، هنر و زبانهای ایرانی ، در کتابخانه میرزای شیرازی دانشگاه شیراز به شکل مجموعه ای مستقل و با نام مجموعه ایرانشناسی پروفسور پوپ نگهداری می شود (همان ، ص ۱۰۹، ۱۱۲، پی نوشت ۷).

پوپ پنجاه سال از عمر خود را صرف مطالعه درباره ایران و هنر ایران کرد و برای اولین بار، بررسی نظام مندی از پیشرفت هنری ایران ارائه داد که تمامی تنوع و در عین حال یکپارچگی هنر ایران را در گستره وسیع زمانیش دربر می گرفت (لیشتن اشتتر، ص ۲۷۶؛ صدیق ، ۱۳۵۲ ش ، ص ۵۳ ).

ارزشمندترین اثر پوپ

 بررسی هنر ایران از زمانهای پیش از تاریخ تا عصر حاضر  ، چاپ اول در ۱۹۳۸ـ ۱۹۳۹ در شش مجلد، چاپ دوم در ۱۹۶۴ در دوازده مجلد ( سیزده مجلد ) و چاپ سوم در ۱۹۷۷ در شانزده مجلد ( پوپ ، ۱۳۵۵، ص ۶۹؛ طاووسی ، ص ۱۰۶) است که هنوز در تاریخ هنر ایران کتابی جامع محسوب می شود. این کتاب نخستین بار در ۱۹۲۶ در دو جلد طرحریزی شد، اما هنگامی که در نمایشگاه بین المللی لندن حجم عظیمی از موضوعات ناشناخته و ثمره پژوهشهای معماری در ایران مطرح شد، طرح اولیه گسترش یافت (پوپ ، ۱۹۷۷، ج ۱، مقدمه ، ص XIV XV- ). نتیجه سالها پژوهش پوپ ، آرشیو عکس ارزشمند وی ، و نتایج کنگره های بین المللی هنر و باستانشناسی ایران در این کتاب گرد آمده است . در تهیه این کتاب هفتاد نفر از ایرانشناسان و متخصصان برجسته هنر ایران با پوپ همکاری داشته اند (طاووسی ، همانجا).

دیگر آثار پوپ اینهاست :

 مقدمه ای بر هنر ایران  (۱۹۳۱)؛ شاهکارهای هنر ایران (۱۹۴۵) که در ۱۳۴۸ش / ۱۹۵۹ به فارسی ترجمه و منتشر شد (همانجا)؛ معماری ایران (۱۹۶۵) که دو ترجمه فارسی از آن موجود است . در این کتاب پوپ معنی و هدف آثار معماری ایران را پیش از هر چیز مذهبی می داند. به اعتقاد او این ویژگی ، که در همه هنرهای آسیایی نهفته است ، سبب یگانگی و تداوم معماری ایران و نخستین سرچشمه ویژگی عاطفی آن آثار است (پوپ ،۱۳۶۵ ش ، دیباچه ، ص ۹)؛

آشنایی با مینیاتورهای ایران . از وی مقالات متعددی در زمینه هنر ایران به فارسی ترجمه شده است ( رجوع کنید به افشار، ج ۱، ص ۱۹۶، ۳۴۰، ج ۳، ص ۱۰۱، ۱۰۵، ۱۰۸، ۱۰۹). بسیاری از مقالات وی که به فارسی ترجمه شده از کتاب  بررسی هنر ایران < برگرفته شده اند (برای اطلاع از مقالات دیگر رجوع کنید به پیرسون ، ۱۹۷۴، ص ۲۱۳، ۲۲۷، ۲۵۰، ۳۰۵، تکمله ۴، ص ۸۲، ۸۴، ۲۸۳؛ همو، ۱۹۷۵، ص ۲۶۳؛ ماهیار نوابی ، ج ۳، ص ۳۸۱، ج ۵، ص ۳۳۷). شیوه مقایسه پوپ بین آثار هنری جهان نشان از ذهن فلسفی و تسلط او بر تاریخ ، هنر و فرهنگ سرزمینهای مورد بحث دارد (برای نمونه رجوع کنید به پوپ ،۱۳۵۰ ش ، ص ۲۳ـ ۵۸).

منابع :

(۱) «آرتور اپهام پوپ »، ترجمه مهوش ابوالضیاء، راهنمای کتاب ، سال ۱۲، ش ۹ـ۱۰ (آذرـ دی ۱۳۴۸)؛
(۲) ایرج افشار، فهرست مقالات فارسی ، تهران ۱۳۴۸ـ ؛
(۳) حسین بحرالعلومی ، «ایرانشناسی که به ایران عشق می ورزید و بزرگترین آرزویش این بود که در ایران بخاک سپرده شود»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، سال ۲۴، ش ۱ و ۲ (بهار و تابستان ۱۳۵۶)؛
(۴) همو، کارنامه انجمن آثار ملّی ، تهران ۱۳۵۵ ش ؛
(۵) پژوهشنامه مؤسسه آسیائی ، ش ۲ (بهار ۱۳۵۴)؛آرتور اپهام پوپ ،

(۶) معماری ایران : پیروزی شکل و رنگ ، ترجمه کرامت الله افسر، تهران ۱۳۶۵ ش ؛
(۷) همو، «مقام هنر ایرانی : اهمیت و کیفیت هنر ایرانی »، فرهنگ و زندگی ، ش ۴ـ۵ (اردیبهشت ۱۳۵۰)؛
(۸) همو، هنر ایران در گذشته و آینده ، ترجمه عیسی صدیق ، تهران ۱۳۵۵ ش ؛
(۹) آرتور اپهام پوپ و فیلیس اکرمن ، «ایران عشق من ، زندگی من و وطن من است »(مصاحبه )،تلاش ،ش ۱۸ (شهریور ـ مهر ۱۳۴۸)؛
(۱۰) حسن پیرنیا، ایران باستان ، یا، تاریخ مفصّل ایران قدیم ، تهران ۱۳۶۹ ش ؛
(۱۱) دایره المعارف فارسی ، به سرپرستی غلامحسین مصاحب ، تهران ۱۳۴۵ـ۱۳۷۴ ش ؛
(۱۲) یحیی ذکاء، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران ، تهران ۱۳۷۶ ش ؛
(۱۳) ابوالقاسم سحاب ، فرهنگ خاورشناسان ، تهران ۱۳۵۶ ش ؛
(۱۴) ژان سواژه ، مدخل تاریخ شرق اسلامی ، ترجمه نوش آفرین انصاری (محقق )، تهران ۱۳۶۶ ش ؛
(۱۵) محسن صبا، «تاریخچه ایرانشناسی در انگلستان وامریکای شمالی »، فرهنگ ایران زمین ، ج ۱۲ (شهریور ۱۳۴۴)؛
(۱۶) عیسی صدیق ، چهل گفتار: درباره سالگردهای تاریخی یادبود دانشمندان معاصر تاریخ و فرهنگ ایران ، تهران ۱۳۵۲ ش ؛
(۱۷) همو، یادگار عمر ، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ ش ؛
(۱۸) محمود طاووسی ، «آشنایی در دیار ما»، فارس شناخت ، سال ۱، ش ۱ (بهار ۱۳۷۸)؛
(۱۹) ابوالقاسم طاهری ، سیر فرهنگ ایران در بریتانیا، یا، تاریخ دویست ساله مطالعات ایرانی ، تهران ۱۳۵۲ ش ؛
(۲۰) فرهنگ خاورشناسان : زندگینامه و کتاب شناسی ایران شناسان و اسلام شناسان ، ج ۱، تهران ۱۳۷۶ ش ؛
(۲۱) علی موسوی گرمارودی ، مجموعه مقالات انجمن واره بررسی مسائل ایرانشناسی ، تهران ۱۳۶۹ ش ؛
(۲۲) عزت الله نگهبان ، مروری بر پنجاه سال باستان شناسی ایران ، تهران ۱۳۷۶ ش ؛

(۲۳) The Dictionary of art , ed. Jane Turner, Willard, Ohio 1996;
(۲۴) Ilse Lichtenstadter, “In memoriam Arthur Upham Pope”, International Journal of Middle East studies , vol.1 (1970);
(۲۵) Yahya Ma ¦ hya ¦ r-e Navvabi, A bibliography of Iran , Tehran 1347-1370;
(۲۶) James Douglas pearson, ed. A bibliography of pre-Islamic Persia ,London 1975;
(۲۷) idem, Index Islamicus: 1906-1955 , London 1974, fourth supplement 1971-1975 , London 1977;
(۲۸) Arthur Upham Pope, Perspolis: The ritual city , introduction by Issa Sadiq, [Tehran(: Iran American Society, 1964;
(۲۹) idem, Persian architecture , London 1965;
(۳۰) idem, ed., A survey of Persian art , Tehran 1977;
(۳۱) A Survey of Persian art: new studies 1960-1969, in memoriam Arthur Upham Pope , excerpts from vol. XV-XVI, Tehran )n.d.].

دانشنامه جهان اسلامجلد ۵