رانکوئى گیلانى ، عبدالرزاق، عالم امامى قرن یازدهم. از تاریخ تولد وى اطلاعى در دست نیست. وى در شیراز به دنیا آمد و همانجا پرورش یافت و تحصیل کرد.
پدرش، مُلّامیر گیلانى، اصالتآ اهل منطقه رانکوه در استان گیلان بود (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ۱۴۰۳، ج ۳، ص ۳۸۷، ج ۲۱، ص ۱۱۰؛ همو، ۱۴۱۱، ص ۳۱۸؛ امین، ج ۷، ص ۴۷۱؛ حسینى، ج ۱، ص ۲۸۹) که احتمالا با میرقارى کوکبى گیلانى (زنده در ۱۰۱۶ و مؤلف آثارى چون زبدهالحقایق ؛ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ۱۴۰۳، ج ۱۲، ص ۲۴ـ۲۵، ج ۱۸، ص ۳۵۶ـ۳۵۷، ج ۲۱، ص ۱۳۹ـ۱۴۰، ج ۲۲، ص ۱۷۴) یکى است.
رحلت
سال درگذشت عبدالرزاق نامعلوم است؛ همینقدر میدانیم که تا ۱۰۸۷ که شرح مصباحالشریعه را نوشته، زنده بوده است.
رانکوئى از سیدنسیمى رکنى شیرازى، عبدعلى حویزى و صالح بحرانى اجازۀ روایت داشت و خود به محمدابراهیم بواناتى اجازه روایت داد (حسینى، همانجا).
آثار
دو اثر براى رانکوئى برشمردهاند:
یکى، تحریر القواعدالکلامیه در شرح قواعدالعقاید، اثر کلامى خواجه نصیرالدین طوسى؛
دیگرى، شرح مصباحالشریعه و مفتاحالحقیقه (رجوع کنید به افندى اصفهانى، ج ۳، ص ۱۱۵؛ آقابزرگ طهرانى، ۱۴۰۳، ج ۳، ص ۳۸۷ـ۳۸۸، ج ۲۱، ص ۱۱۰ـ۱۱۱).
مصباحالشریعه مشتمل بر احادیثى منسوب به امام صادق علیهالسلام دربارۀ معارف و اخلاق و آداب است. برخى، از جمله رانکوئى، گردآورنده این کتاب را شهیدثانى پنداشتهاند. نوشتن شرح قواعدالعقاید در ۱۰۷۷ و شرح مصباحالشریعه در ۱۰۸۷ به اتمام رسیده است (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ۱۴۰۳، همانجاها؛ گیلانى، ج ۱، مقدمه). شرح مصباحالشریعه، که به فارسى روان نوشته شده، با مقدمه و تصحیح محدّث ارموى در دو مجلد به چاپ رسیده است (تهران ۱۳۴۳ش).
منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانى؛
(۲) الذریعه الى تصانیف الشیعه، چاپ علینقى منزوى و احمد منزوى، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۳) همو، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فى علماء المأه الحادیه عشره، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰؛
(۴) عبداللّه افندى اصفهانى، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم ۱۴۰۱؛
(۵) امین؛
(۶) احمد حسینى، تراجم الرجال، قم ۱۴۱۴؛
(۷) عبدالرزاق گیلانى، شرح فارسى مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، چاپ جلالالدین محدث ارموى، تهران ۱۳۴۳ـ۱۳۴۴ش.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۵