زندگینامه حکیمه خاتون-خدیجه خاتون دختران امام جواد (ع)

۱ ـ حکیمه

حکیمه خاتون زنى پاکدامن ، عابد، دانشمند و کریم بود.مـقـبره او در ضریح مطهر عسگریین علیهماالسلام در سامرا ظاهر و مشهور است . علامه مجلسى در بـحـارالانـوار نـوشـتـه اسـت کـه تـعـجـب اسـت کـه چـرا عـلمـا زیـارتـى بـراى او نقل نکرده اند با اینکه عظمت و منزلت او همچون خورشید ظاهر است همچنین آیت الله وحید بهبهانى اظـهـار تـعجب کرده که چرا متعرض زیارت او نشده اند. ما مقانى مى نویسد: عجیب تر اینکه شیخ مـفـیـد در (ارشاد) هنگام ذکر فرزندان امام جواد (ع) نام او رانبرده است .

این بانوى بزرگوار هـنـگـام ولادت امـام زمـان (ع) شـرف حـضـور داشـتـه و در زمره خواص ائمه علیهم السلام و محرم اسـرار و راز دار آنـهـا بـوده و در زمـان امـام عـسـگـرى (ع) بـدفعات خدمت امام زمان (ع) رسیده و حـضـرت را زیـارت کـرده است . او را از سفیران و ابواب امام حسن عسگرى (ع) شمرده اند و مردم بعد از وفات امام حسن عسگرى (ع) به او مراجعه مى کرده اند.(۴۶۴)

شـیـخ عـبـاس قـمـى مـى نـویـسـد: در کـتـاب (هـدیـه الزائریـن) فـضـایـل حـکـیـمـه دخـتـر امـام مـحـمـد تـقى (ع) راکه قبر شریفش پایین پا، چسبیده به ضریح عسگریین (ع) است ، نقل کردیم و گفتیم که در کتابهاى مزار، زیارت مخصوصى براى آن بانو ذکـر نـشده است ، با اینکه مرتبه بلندى دارد. پس سزاوار است او را با الفاظى که در زیارت اولاد ائمـه (ع) نقل شده زیارت کنند یا با زیارتنامه عمه اش فاطمه معصومه ، دختر موسى بن جعفر(ع) او را زیارت کنند.(۴۶۵)

امـام هـادى (ع) نـرجـس ، مـادر امام زمان (ع) رابه حکیمه سپرد که به او معارف دین و احکام شرع بیاموزد و با آداب اسلام او را تربیت کند.(۴۶۶)

ایـن خـود نـشـان دهـنـده اخـلاق پـسـنـدیـده و تـربـیـت عـالى و عـلم و کـمـال حـکـیـمـه خـاتـون اسـت کـه بـه مـقـام مـعـلمـى هـمـسـر امـام حـسـن عسگرى و مادر امام زمان عج نایل شده است .

محمد بن عبدالله مطهرى گوید: پس از وفات امام حسن عسگرى (ع) و اختلاف و سرگردانى مردم در امر امامت و جانشینى آن حضرت ، تصمیم گرفتم که خدمت حکیمه خاتون مشرف شوم و در مورد امام زمان علیه السلام از او سؤ ال کنم . وقتى بر او وارد شدم ، دستور نشستن داد و فرمود:

(اى مـحـمـد! خداوند تبارک و تعالى زمین را از حجت ناطق یا صامت خالى نخواهد گذاشت و امامت را در دو بـرادر جـز امـام حـسـن و حـسـیـن عـلیـهـمـا السـلام قـرار نـمـى دهـد و ایـن به خاطر فضیلت قـائل شـدن براى آن دو بزرگوار است و اینکه معلوم کند که همچون آن دو بر زمین ظاهر نخواهد شـد.

خـداونـد اولاد امـام حسین (ع) را به فضیلت امامت بر اولاد امام حسن (ع) برترى داد؛ همچنان کـه اولاد هـارون را بـر اولاد موسى برترى داد؛ اگر چه موسى بر هارون حجت و امام بود ولى فضل امامت براى فرزندان هارون تا قیامت باقى ماند.

تقدیر خداوند بر این است که مردم در امر امـامـت ، دچـار حـیـرت شـونـد تـا طـرفداران باطل به شک افتند و طرفداران حق ، پاک و خالص شـونـد و بـراى مـردم اتـمـام حجت شده باشد و در پیشگاه خدا عذر نداشته باشند و این حیرت و سـرگـردانـى در امر امامت بعد از امام حسن عسگرى (ع) نیز مقدر بود.

راوى گوید عرض کردم : اى بانوى من ! آیا براى امام حسن عسگرى (ع) فرزندى هست ؟ فرمود: اگر فرزندى نباشد پس حـجت بعد از او که خواهد بود؟ و حال آنکه گفتم امامت بعد از امام حسن و امام حسین (ع) هیچ گاه در دو برادر جمع نمى شود.)(۴۶۷)

سـپـس راوى تـقـاضـا کـرد کـه جـریـان ولادت امـام زمـان (ع) را بـرایـش نقل کند و آن بانو تفصیل جریان رابیان کرد.(۴۶۸)

محمدبن قاسم علوى گوید: با جماعتى خدمت حکیمه رسیدیم .چون نظرش به ما افتاد گفت :(آمـده ایـد از مـیـلاد حـجـه بـن الحـسـن عـلیـه السـلام سـؤ ال کنید. دیشب نزد من بود و خبر آمدن شما را داد.)(۴۶۹)

۲ ـ خدیجه

وى از بـانـوان عـارف بـه امـامـت و مـعـتـقـد بـه ائمـه دوازده گـانـه و عـالم بـه اخـبـار اهل بیت و راوى اخبار بوده است . احمد بن ابراهیم گوید: پس از شهادت امام حسن عسگرى (ع) بر خـدیـجـه دخـتـر امـام جـواد وارد شـدم و از اعـتـقـادش (در مـورد امـامـت) سـؤ ال کردم . ایشان امامانش را نام برد تا اینکه فرمود: حجه بن الحسن العسگرى (ع) عرض کردم :

(بانوى من ! شما آن حضرت رادیده اید یا از طریق روایات اعتقاد پیداکرده اید. فرمود: از طریق امـام حـسـن عسگرى (ع) که بعد از ولادت آن بزرگوار، خبر ولادت رابراى مادرش نوشت) سپس آن بانو فرمود: (شما اصحاب اخبار هستید؛ مگر روایت نمى کنید که نهمین فرزند امام حسین (ع) میراثش تقسیم مى شود در حالى که خودش زنده است .)(۴۷۰)



۴۶۴ـ تنقیح المقال ، ج ۳، فصل النسا، ص ۷۶٫

۴۶۵ـ کلیات مفاتیح الجنان ، ص ۱۰۲۰، کتابفروشى محمد حسن علمى .

۴۶۶ـ منتهى الآمال ، ج ۲، ص ۴۰۳٫

۴۶۷ـ اشاره به اینکه جعفر کذاب برادر امام حسن عسگرى که ادعاى امامت مى کرد بر حق نیست .

۴۶۸ـ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۱٫

۴۶۹ـ ریاحین الشریعه ، ج ۴، ص ۱۵۱٫

۴۷۰ـ اعیان الشیعه ، ج ۶، ص ۳۱۳٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری

ام الفضل (زینب) همسر امام جواد(ع)

مـاءمـون خـلیفه عباسى ، پس از شهادت امام رضا علیه السلام به دلایلى اقدام به ازدواج دختر خـود زیـنـب مـعـروف بـه ام الفضل با محمد بن على (امام جواد علیه السلام) نمود از جمله براى رفع اتهام شهادت امام رضا از خویش و نیز براى جلب نظر علوى ها و رفع کدورت بین آنان و بنى عباس .

چـنین اقدامى از دیدگاه او هم جنبه طایفه اى داشت و هم بعد سیاسى ، در گذشته تاریخ عرب و اسـلام نـیـز وصـلت دو طـایـفـه جـهـت ایـجـاد انـس و الفـت بـیـن دو خـانـدان ، یـا حل مشکل سیاسى طوایف و خاندانهاى مخالف صورت مى گرفته است .

تـا زمـان حـیـات مـاءمـون مـشـکـل اسـاسـى بـراى ایـن وصـلت پـدیـد نـیـامـد، گـرچه گهگاهى ام الفـضـل نـزد پـدر خـود از ایـن ازدواج ابـراز نـاخـرسـنـدى کـرده بود ولى با تذکرات ماءمون زنـدگـى مشترک آنان ادامه یافت .

اما پس از مرگ ماءمون و روى کار آمدن معتصم ، سیاست دستگاه خـلافـت مـبـنـى بـر مـدارا بـا اهـل بـیـت پـیـامـبـر تـغـیـیـر یـافـت و مـعـتـصـم درصـدد قـتـل امـام جـواد عـلیـه السـلام بـرآمـد و بـا تـوجـه بـه زمـیـنـه هـاى قـبـلى نـارضـایـى ام الفضل ، وى واسطه اعمال این اراده شوم خلیفه قرار گرفت.

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری

زندگینامه خیزران همسر امام رضا(ع)مادر امام جواد (ع)

خیزران مادر امام جواد (ع) که او را سبیکه و نوبیّه نیز گفته اند، از خانواده ماریه قبطیه ، کنیز رسول خدا (ص) و مادر ابراهیم بود.(۲۸۶)این بانو مقامى بسیار بلند داشت که مورد غبطه دیگران بود.

در آیینه روایات

پیامبر بزرگ اسلام در مورد این بانوى بزرگوار (خیزران) چنین فرمود:(بِاَبى اِبْنَ خِیَرَهِ الاِْماءِ ابْنَ النَوْبِیَّهِ الطَّیِّبَهِ الْفَمِ الْمُنْتَجَبَهِ الرَّحِمِ)
پـدرم فـداى پـسـر بـرگـزیـده کـنـیـزان بـاد، آن کـنـیـزى کـه ازاهل نوبه است و دهانش خوشبو و رحمش پاکیزه زاست .(۲۸۷)

امام موسى بن جعفر علیه السلام به یکى از اصحاب خود به نام یزید بن سلیط فرمود:(اى یـزیـد! امـر امـامـت پـس ازمـن بـا پـسـرم على (ع) است ، در اینجا (بین راه مکه) او را ملاقات خـواهـى کـرد، هـنـگـام مـلاقات او را مژده ده که خداوند پسرى امین و مورد اعتماد و مبارک به او عطا خواهد کرد.مادر آن پسر کنیزى است از خاندان ماریه قبطیه ، مادر ابراهیم ، اگر توانستى سلام مرا به او هم برسان .(۲۸۸))

وقتى امام جواد علیه السلام متولد شد امام رضا (ع) فرمود:(شـبـیـه مـوسى بن عمران ، شکافنده دریاها و شبیه عیسى بن مریم براى من متولد شد و مادرش مقدس و زنى طاهر و مطهّر است .(۲۸۹)



۲۸۶ـ بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۱٫

۲۸۷ـ اصول کافى ، ترجمه مصطفوى ، ج ۲، ص ۱۰۹٫

۲۸۸ـ اصـول کـافـى ، تـرجـمـه مـصـطـفـوى ، ج ۲، ص ۹۵، بـا دخل و تصرف .

۲۸۹ـ بحارالانوار، ج ۵، ص ۱۵٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری

زندگینامه سمانه مغربیّه همسر امام جواد(ع) مادر امام هادى (ع)

ایـن بـانو مادر امام هادى علیه السلام است . امام جواد (ع) وقتى از بغداد به مدینه بازگشت این کنیز را خریدارى کرد او از کنیزان پاکدامن وصاحب فضیلت بود. در (عیون المعجزات) آمده است که او از عابدان (۲۹۰) بوده است . بیشتر اوقات روزه استحبابى مى گرفت و در زهد و تقوا بى نظیر بود.

امام هادى (ع) در باره او فرمود:

(مـادرم عـارف بـه شاءن و مقام من است و از اهل بهشت مى باشد و شیطان سرکش بر او سلطه اى نـدارد و مـکـر جـبـّار عـنـیـد بـه او نـمـى رسد و خداوند، او را نگهبان است ، و از مادران صدیقین و صالحین عقب نمى ماند.(۲۹۱))

سـمـانه از امام جواد (ع) چند فرزند به دنیا آورد، از جمله آنها امام هادى (ع) و موسى مبرقع مى باشند.



۲۹۰ـ (کانت من القانتات) (عیون المعجزات ، ص ۱۳۰).

۲۹۱ـ امام هادى و نهضت علویان ، محمد رسول دریایى ، ص ۳۴٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری